Skrypt nr 4 - 23 kwietnia 2002 r.

Produkcja towarowa w rolnictwie wymaga trwałego i ścisłego powiązania z rynkiem, planowania produkcji na podstawie systematycznych analiz i treści zawartych umów z odbiorcami, a nie prostego przenoszenia sygnałów z rynku w danym roku na rok następny. Takie krótkowzroczne podejście sprzyja jedynie huśtawce opłacalności i nie gwarantuje niczego poza dużym ryzykiem; z tego biorą się m. in. "klęski urodzaju" w produkcji roślinnej i "cykle świńskie" w produkcji zwierzęcej. Podstawą pomyślnego rozwoju gospodarstw rolnych, które powinny zapewniać dostatek rolnikowi i jego rodzinie, jest produkcja asortymentów i ilości, które odpowiadają popytowi konsumentów oraz powiększanie atrakcyjności oferty przez współprace z innymi rolnikami. Coraz większego znaczenia nabiera marketing produktów rolnych - produkowanie pod rozpoznane zapotrzebowanie, a nie poszukiwanie zapotrzebowania po wyprodukowaniu.

Surowce dla przetwórstwa. Produkty rolne trafiają do przedsiębiorstw przemysłu spożywczego, w części także bezpośrednio na rynek. Dla odbiorców kluczową rolę odgrywa jakość, wielkość gwarantowanych dostaw, ich terminowość i rytmika odpowiadająca ciągłości produkcji w przetwórstwie. Wywiązanie się z kompletu stawianych wymagań znacznie łatwiej przychodzi większym dostawcom. Taką rolę spełniają pośrednicy, od pewnego czasu także powstające grupy producentów rolnych i ich związki.

Produkty dla hipermarketów. Również w handlu detalicznym, zwłaszcza w miastach, o zbycie produktów rolnych coraz częściej decydują te same czynniki: jakość, wielkość i ciągłość dostaw oraz - tutaj dodatkowo - przygotowanie produktu do bezpośredniego wyłożenia na półki sklepowe. Już dzisiaj wielkopowierzchniowe obiekty handlu detalicznego mają u nas blisko 25% udziału w handlu żywnością; wskaźnik ten stale się zwiększa. Taka tendencja występuje we wszystkich krajach rozwiniętych i rozwijających się. Czy się to komu podoba czy nie na pozycję dużych sklepów sieciowych wpływają przede wszystkim klienci masowo robiący w nich zakupy. W kontaktach z hipermarketami większy dostawca może również wynegocjować korzystniejsze warunki umowy.

Co to jest grupa producentów rolnych?

Dwa w jednym... Każde gospodarstwo rolne dąży do sprzedaży swoich produktów. Kilka gospodarstw działających zgodnie ma takie same cele, ale znacznie większe możliwości ich osiągania. Grupa producentów jest zarówno zrzeszeniem osób, które potrafią działać wspólnie, podejmować decyzje według woli większości bez szkody dla mniejszości, jest także firmą, czyli przedsiębiorstwem, działającą według reguł ekonomicznych w ramach wybranej dla niej formy prawnej (najczęściej jako spółka lub spółdzielnia).

... ale nie tylko. Szczególny status nadaje grupie ustawa z 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach (Dz. U. 2000.88.983) - zobacz Akty Prawne w Portalu REGIOset. Ustawa określa zasady organizowania się grup oraz zasady i warunki udzielania grupom pomocy finansowej ze środków publicznych. Otóż to - spółka czy spółdzielnia zawiązana jako grupa producentów rolnych podlega, opisanym w tym akcie prawnym i związanych z nim przepisach wykonawczych, zasadom pomocy finansowej ze środków publicznych, w tym z unijnych funduszy pomocowych skupionych w programie SAPARD (grupy działające co najmniej 12 miesięcy mogą uzyskać znacznie większą pomoc niż rolnicy indywidualni).

Dla kogo grupa? W grupy producentów rolnych mogą się organizować rolnicy prowadzący gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i oraz prowadzący działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej. Wśród warunków do spełnienia przez członków grupy wymieniane są w ustawie:
# w s p ó l n o t a p r o d u k t o w a - grupę mogą tworzyć producenci jednego produktu, lub grupy produktów określonych w przepisach wykonawczych,
# p a r t n e r s t w o d e c y z y j n e - żaden z udziałowców lub akcjonariuszy grupy nie może mieć więcej niż 20% głosów na walnym zgromadzeniu członków grupy, z tego wynika, że grupa nie może liczyć mniej niż pięciu członków, (spółkę z o.o. nie kwalifikującą się do omawianej grupy może założyć nawet jedna osoba),
# p r o d u k c j a w ł a s n a - przychody ze sprzedaży produktów przez grupę muszą w co najmniej 51% - w pierwszym roku działalności grupy, 60% - w drugim roku i 75% - w trzecim i następnych latach pochodzić ze sprzedaży produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy,
# o s o b o w o ś ć p r a w n a - akt założycielski grupy musi mieć formę statutu lub umowy, musi być podpisany przez członków grupy przed notariuszem, musi określać zasady przyjmowania nowych członków i występowania członków z grupy oraz inne uregulowania wymagane przez prawo.

Grupy zarejestrowane. Potwierdzeniem spełniania przez grupę wszystkich wymogów określonych w ustawie, jest decyzja administracyjna wydana na wniosek grupy o wpisaniu jej do rejestru grup prowadzonego przez każdego z wojewodów. Do wniosku trzeba załączyć co najmniej trzyletni plan działania grupy zgodny ze statutem. Opracowane na jego podstawie roczne plany działania są wymagane przy ubieganiu się o pomoc finansową w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).

Związki grup producentów. Grupy producentów rolnych jednego produktu lub grup produktów, nie będące już członkami innego związku grup producentów tych samych produktów lub grup produktów, mogą utworzyć związek grup producentów. Związek tworzy się w celu większej efektywności gospodarowania w zrzeszonych grupach, przede wszystkim organizowania i koordynowania: zaopatrzenia w środki produkcji, zbywania produktów, ich przechowywania, wstępnego przetwarzania i przygotowywania do obrotu, a ponadto reprezentowania zrzeszonych grup wobec organów samorządowych i organów administracji państwowej, prowadzenia analiz rynku oraz szkolenia producentów, prowadzenia, za zgodą grup, ich obsługi prawnej i księgowej. Rejestr związków prowadzi Minister właściwy do spraw rolnictwa.

Jakie produkty? Wykaz produktów i ich grup, których producenci mogą tworzyć omawiane grupy (a grupy związki grup) zawiera rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 15 marca 2001 r. (Dz. U. 2001.26.292):
# wśród wymienionych tam produktów znajdują się: żywe konie, bydło, trzoda chlewna, drób domowy, króliki; świeże, chłodzone i mrożone mięso końskie, wołowe, wieprzowe, drobiowe i królicze (też jadalne podroby drobiowe i królicze); mleko, jaja ptasie, ziemniaki (świeże i chłodzone), buraki cukrowe, szyszki chmielowe, miód naturalny, liście tytoniu suszone;
# wśród grup produktów: żywe owce i kozy, ryby słodkowodne; świeże, chłodzone lub mrożone mięso baranie i kozie oraz ryby słodkowodne; owoce i warzywa, grzyby jadalne, orzechy (włoskie i laskowe), ziarno zbóż, konopie lnu, lecznicze rośliny zielarskie, kwiaty świeże, szkółkarstwo ogrodnicze i sadownicze oraz materiał siewny.
Minimalną roczną wielkość produkcji towarowej grupy producentów rolnych, wymienione rozporządzenie określa na 200.000 złotych netto.

Wsparcie ze środków publicznych. Wpisane do rejestru wojewodów grupy mogą otrzymać:
# pomoc finansową na organizowanie się grupy i jej działalność administracyjną w ciągu pierwszych pięciu lat od wpisania grupy do rejestru,
# preferencyjne kredyty na inwestycje związane z magazynowaniem, przechowywaniem i przetwarzaniem do handlu,
# dopłaty do oprocentowania kredytów zaciągniętych na cele obrotowe na zasadach ogólnych,
# zwolnienie z podatku od nieruchomości - dotyczy budynków i budowli nowo wybudowanych lub zmodernizowanych w ciągu pierwszych pięciu lat od wpisania grupy do rejestru,
# dla grup producentów owoców i warzyw - dodatkowo otrzymywanie rekompensat finansowych z tytułu nie wprowadzania do obrotu owoców i warzyw w celu stabilizacji cen na pożądanym przez producentów poziomie. Rynek owoców i warzyw, chmielu, tytoniu i suszu paszowego jest odrębnie regulowany przepisami ustawy z 13 października 2000 r. (Dz. U. 2000.88.983),
# grupy nie korzystające z kredytów preferencyjnych ARiMR dotyczących danej inwestycji, mogą otrzymać na jej realizację bezzwrotne dofinansowanie z unijnego programu SAPARD, jako zwrot części poniesionych kosztów.

Szczegółowe informacje można uzyskać we wszystkich terenowych ośrodkach doradztwa rolniczego.