EUROPEJSKA AKADEMIA SOŁTYSÓW
Skrypt 35 - 26 listopada 2002 r.
Podatki w Unii Europejskiej
Polski system podatkowy w znacznym stopniu jest już zgodny z systemem unijnym. W ramach trwającego od kilku lat procesu dostosowywania naszego prawa do regulacji obowiązujących w Unii Europejskiej wprowadzony u nas w połowie 1993 roku podatek od towarów i usług wzorowany jest na podatku od wartości dodanej (od tego skrót VAT) stosowanym w Unii od dawna. Tym nie mniej gdy Polska stanie się członkiem UE będą musiały być wprowadzone pewne zmiany, przede wszystkim dotyczące stawek VAT i akcyzy, w niewielkim stopniu - opłat skarbowych oraz podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Unia pozostawia - jak dotąd - do wewnętrznych regulacji przez kraje członkowskie podatki majątkowe oraz podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT).
Harmonizowanie zasad i wysokości obciążeń obejmuje głównie podatki pośrednie, które mają istotny wpływ na konkurencyjność towarów unijnych na jednolitym rynku wewnętrznym. Konstrukcja i zasady poboru VAT i akcyzy zostały już w pełni ujednolicone. Trwa proces dostosowywania stawek do przyjętego poziomu minimalnego. Postęp w tym zakresie jest jednak dość wolny. Podstawowa stawka VAT zalecana członkom Unii wynosi 15%, dla określonych towarów i usług możliwe jest stosowanie dwóch stawek obniżonych, z których ta niższa to co najmniej 5%. Stawka zerowa jest przypisana wyłącznie do towarów i usług na eksport (poza Unię). Lista towarów i usług zakwalifikowanych do stawek obniżonych zawiera m.in.: żywność i napoje (z wyjątkiem napojów alkoholowych), ziarno, zwierzęta, sprzęt rolniczy, dostawy wody i gazu ziemnego, transport pasażerski. Warunek wysokości stawki podstawowej spełniają obecnie wszystkie kraje "piętnastki", stawka zredukowana poniżej 5% występuje jeszcze w Belgii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Irlandii i Luksemburgu, a stawka zerowa nie tylko dla eksportu - w Belgii, Danii, Finlandii, Irlandii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i we Włoszech.
Nasz VAT czekają zmiany. Polska stawka podstawowa 22% spełnia warunki UE ze sporym naddatkiem, podobnie obniżona stawka 7% i zerowa dla eksportu. Nie spełnia ich natomiast na przykład obowiązująca od września 2000 r. stawka 3% na żywność nieprzetworzoną, a także cała lista towarów sprzedawanych na rynku wewnętrznym ze stawka zerową (np. książki, usługi komunalne, wynajem mieszkań). Ulegną one stopniowo podwyższeniu. Obniżeniu natomiast będzie musiał ulec limit obrotu rocznego zwalniający podmiot z obowiązku doliczania VAT do swoich cen netto. U nas limit ten wynosi obecnie 80 tys. zł, a w UE - 5 tys. euro czyli ok. 20 tys. zł. Drobnych polskich przedsiębiorców czeka zatem konieczność nabycia umiejętności rozliczania tego podatku. Nastąpi również ujednolicenie VAT na towary i usługi krajowe i zagraniczne, zgodnie z unijnym warunkiem zakazu jakiejkolwiek dyskryminacji importu. VAT zapłacony przy zakupie w którymkolwiek kraju UE będzie mógł być odliczony w Polsce.
Korygowanie akcyzy. W podatku akcyzowym występują istotne różnice zarówno co do zakresu jak i jego wysokości. W Unii akcyza doliczana do ceny przed podatkiem VAT może obciążać wyłącznie paliwa, gaz ziemny i płynny, wyroby tytoniowe i napoje alkoholowe, u nas ponadto: energię elektryczną, samochody, sprzęt elektroniczny wysokiej klasy, środki upiększające, sól i kilka innych. Z tych "ponadto" Polska będzie musiała zdjąć podatek akcyzowy. W zależności od towaru akcyzowego Unia wymaga stosowania przynajmniej minimalnej stawki akcyzy. Na przykład dla papierosów akcyza plus VAT to 57% ceny lub więcej (np. w Wielkiej Brytanii 65,2%) niezależnie od gatunku (u nas obecnie 32 do 45% w zależności od gatunku), nasze opodatkowanie napojów alkoholowych przekracza unijną wartość minimalną 5,5 euro na litr czystego spirytusu dlatego nie będzie wymagać korekty, inaczej z paliwami - benzyna bezołowiowa obarczona jest w UE akcyzą nie mniejszą jak 0,287 euro na litr, tzn. ok. 1,15 zł/l, a olej napędowy ok. 0,94 zł/l, a zatem wyższą niż aktualnie stosowana w Polsce - aby dorównać warunkom UE paliwa będą musiały u nas zdrożeć. Zmiany obciążeń akcyzowych również będą wprowadzane stopniowo przez kilka lat. To trudny proces czego dowodzi fakt, że na liście krajów dotychczas odstępujących od zunifikowanych stawek podatków pośrednich są nawet państwa-założyciele wspólnoty.
Podatki bezpośrednie nie są w krajach Unii ujednolicone. Mogą one swobodnie ustalać zakres opodatkowania i stawki podatków dochodowych (od osób prawnych i fizycznych) i majątkowych (posiadanie i obrót gruntami, lasami, majątkiem przedsiębiorstw). Planowane jest natomiast poddanie dopiero pod dyskusję kwestii ujednolicenia stawek podatku dochodowego od osób prawnych, zasad amortyzacji, leasingu, wyceny zapasów, rezerw, kosztów zarządu, pokrywania strat itp. W opracowywanych projektach wymienia się jako stawki podatku od przedsiębiorstw minimalną 30% a maksymalną 40%. Planowane jest także opodatkowanie odsetek (w tym od lokat bankowych) na poziomie 15%. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych są znacznie zróżnicowane: od rozpiętości skali 5 do 45% (5 progów) w Grecji, czy 6 do 38% (6 progów) w Finlandii po 35 do 60% (3 progi) w Holandii czy 30 do 55% (2 progi) w Szwecji i 25 do 55% (7 progów) w Belgii. Żadne państwo członkowskie UE nie stosuje obecnie podatku dochodowego liniowego. Kwoty wolne od podatku są niższe od uznanych za gwarantujące minimum egzystencji. Funkcjonują ulgi lub niższe progi dla osób, które ukończyły 65 lat. Polska lokuje się gdzieś w środku unijnej tabeli; zachowamy pełne prawo swobodnego modyfikowania systemu podatków osobistych.
Z innych zmian w podatkach. Wieloletnim konsekwentnym dążeniem Unii Europejskiej jest ograniczenie aż do wyeliminowania podatku od podwyższania kapitału przedsiębiorstw. Rolę takiego podatku pełni w Polsce opłata skarbowa, która w tym zastosowaniu sięga 2%. Unia zaleca nie przekraczanie stawki 1%. Ponad 10 lat temu Unia wprowadziła daleko idące ułatwienia w funkcjonowaniu przedsiębiorstw mających "spółki-córki" w innych krajach wspólnoty. Obowiązuje eliminowanie i unikanie regulacji ograniczających w jakikolwiek sposób swobodę przypływu kapitału między członkami UE, zwłaszcza dochodów (dywidend, opłat licencyjnych itp.). Unia nakazuje również państwom członkowskim wprowadzanie przepisów podatkowych obejmujących zyski powstające przy podziałach, łączeniach, wnoszeniu majątku i zmianach w strukturze udziałów w przedsiębiorstwach. Fiskus ma prawo do ściągnięcia takiego podatku dopiero gdy zrealizowany został zysk wynikający z takiej zmiany, a nie w chwili jej wprowadzenia. Wszystkie te zasady będą musiały być wprowadzone także do polskiego prawa.
(na podstawie publikacji UKIE)
