EUROPEJSKA AKADEMIA SOŁTYSÓW
Skrypt 21 - 20 sierpnia 2002 r.

---

Na regulowany rynek owoców i warzyw składają się w Unii Europejskiej dwa systemy - rynek owoców i warzyw świeżych funkcjonujący od 1962 r. oraz rynek przetworów owocowo-warzywnych wprowadzony w 1978 r. Pierwszy obejmuje większość gatunków owoców i warzyw produkowanych w UE z wyłączeniem ziemniaków (zob. skrypt nr 20), winogron uprawianych do produkcji wina (odrębne regulacje), bananów, fasoli i grochu na pasze oraz oliwek (odrębne regulacje); drugi - mrożone, suszone i konserwowane owoce i warzywa, soki oraz pasty owocowe. Indywidualni producenci świeżych owoców i warzyw skupieni są zwykle w organizacjach producenckich, które korzystają z preferencji podczas działań interwencyjnych.

---

Organizacje producenckie obejmujące ogrodników i sadowników działają we wszystkich krajach "piętnastki". Jedne mają charakter ogólny bez wyodrębniania producentów poszczególnych gatunków owoców i warzyw a inne skupiają producentów wyspecjalizowanych, np. w zakresie owoców, warzyw, produktów do przetwórstwa, cytrusów, orzechów czy grzybów. Organizacje, które spełniają warunki minimalnej liczebności członków (5 do 40) i odpowiadającej jej minimalnej wartości rocznego obrotu (100 tys. do 3 mln euro) mogą uzyskać akredytację Komisji Europejskiej, a to oznacza dostęp do środków pomocowych z budżetu UE.

Fundusz operacyjny tworzą obowiązkowo wszystkie organizacje mające akredytację KE. Jest on wykorzystywany m. in. w celu promocji nieuciążliwych dla środowiska sposobów uprawy i technik produkcji oraz gospodarki odpadami, a także finansowania rozwoju infrastruktury gwarantującej wymagane standardy zdrowotności roślin oraz dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń w ich częściach jadalnych. Taki fundusz operacyjny powstaje ze składek członków organizacji producenckich oraz dotacji z unijnego budżetu. Dotacja jest jednak ograniczona do 4,1% wartości produkcji sprzedanej danej organizacji i nie może przekroczyć 2,0% łącznego obrotu wszystkich organizacji producenckich na tym rynku.

Rekompensaty za wycofanie z rynku. Wszelkie zabiegi regulacyjne maja na celu zapewnienie producentom odpowiednich dochodów w okresach gdy podaż góruje nad popytem, z czym mamy do czynienia na dużą skalę w latach znacznej nadprodukcji. Wówczas istotną rolę odgrywają ustalane dla poszczególnych gatunków ceny minimalne, nie mające zastosowania w obrocie wolnorynkowym. Poprawę sytuacji przy występowaniu nadwyżek uzyskuje się przez rekompensowane producentom wycofywanie owoców i warzyw z rynku. Proces ten dotyczy ograniczonej liczby gatunków oraz produktów spełniających odpowiednie wymagania jakościowe. Producenci nie zrzeszeni w organizacjach producenckich otrzymują rekompensaty o 10% niższe. Ilość wycofywanych produktów może dotyczyć tylko ściśle określonej części w stosunku do puli wprowadzanej na rynek. Działania interwencyjne są stopniowo ograniczane. Ich miejsce zajmują mechanizmy wsparcia udzielane organizacjom producenckim.

Dotacje za karczowanie sadów. Przepisy regulujące funkcjonowanie rynku świeżych owoców i warzyw nie przewidują stosowania bezpośrednich instrumentów ograniczających wielkość produkcji poszczególnych gatunków. W 1997 r. po raz pierwszy - i jak dotąd jedyny - zdecydowano się na zabieg pośrednio prowadzący do zmniejszenia produkcji m.in. jabłek, gruszek i brzoskwiń, a mianowicie zarządono dotacje dla producentów, którzy zdecydują się na wykarczowanie części lub całości sadu. Dotacjami mogły zostać objęte jedynie zdrowe sady, przynoszące normalne plony. Wysokość dotacji określono na 4 tys. euro/ha, chyba, że karczowany był cały sad - wtedy dotacja wynosiła 5 tys. euro/ha. Cel zmniejszenia podaży wymienionych gatunków owoców na rynku wewnętrznym UE osiągnięto. Wysokość dotacji nie jest stała, ale zależy od kosztów karczowania na danym terenie oraz od oceny utraty dochodów producenta. W wypadku karczowania również określane są wielkości graniczne - dla jabłoni i grusz przyjęto na przykład pułap 10 tys. ha.

Pomoc dla przetwórców. Podobnie jak na rynku skrobi ziemniaczanej, pomoc otrzymują tylko ci producenci przetworów, którzy płacą dostawcom owoców i warzyw do przerobu ceny nie niższe od ustalonych minimalnych oraz wytwarzają przetwory zgodne z normami jakościowymi UE. Postawienie takich warunków zapewnia ochronę interesów samych przetwórców oraz ogrodników i sadowników jak również konsumentów dla których jakość żywności jest równie ważna jak jej cena.

Zagospodarowywanie nadwyżek. Wszystkie wycofane z rynku świeże owoce i warzywa mogą być bezpłatnie przekazywane organizacjom charytatywnym, szpitalom, szkołom itp. instytucjom pod warunkiem, że nie spowoduje to obniżki ceny rynkowej danego gatunku. Część produktów może być również wykorzystana na pasze lub przerobiona na alkohol. Nadwyżki rodzynek i suszonych porzeczek mogą być skupowane przez autoryzowane agencje przechowalnicze w ciągu ostatnich dwóch miesięcy roku gospodarczego. Wielkość skupu i okres przechowywania kwalifikujące do otrzymania pomocy finansowej z budżetu UE są limitowane - pierwsza wartość jest ustalana jako obowiązująca w danym roku, natomiast dotowany okres przechowywania nie może wykraczać poza 18 miesięcy po zakończeniu roku gospodarczego, w którym dokonano skupu. Zapasy skupionych produktów z przeznaczeniem na destylację i dla przetwórstwa żywności sprzedawane są po ustalonych, korzystnych cenach; sprzedaż zapasów na pasze dla zwierząt odbywa się w trybie przetargowym.