TRAKTAT KONSTYTUCYJNY UE
[przyjęty 12 stycznia 2005 r. przez Parlament Europejski]

Przejście od parytetów nicejskich do podwójnej większości. 22 i 23 czerwca 2007 r. podczas brukselskich obrad Rady Unii Europejskiej pod przewodnictwem Niemiec, 27 członków wspólnoty uzgodniło stanowisko m.in. w sprawie systemu głosowania w Radzie UE. Wcześniejsza polska propozycja ważenia potencjału ludnościowego drogą pierwiastkowania nie była przedmiotem dyskusji na szczycie. Ostatecznie przyjęto: (a) przedłużenie obowiązywania systemu tzw. nicejskiego (Polska ma 27 głosów z 345) do 31 października 2014 r., (b) wprowadzenie od 1 listopada 2014 r. systemu podwójnej większości (poparcie 55% państw o potencjale 65% ludności), z tym, że do 31 marca 2017 r. każdy kraj będzie mógł zażądać głosowania w systemie nicejskim jeżeli pozyska jeszcze pięciu członków lub mniej ale w sumie będą mieli 130 mln mieszkańców, (c) po 1 kwietnia 2017 r. będzie obowiązywała wyłącznie podwójna większość, przy czym co najmniej 5 państw lub mniej ale o potencjale ludnościowym większym niż 95 mln, będzie mogło zażądać powrotu do dyskusji i ponownego głosowania "w rozsądnym czasie" (to pojęcie jest różnie interpretowane i może być nadal przedmiotem sporu), w którym państwa te będą mogły szukać sojuszników w celu stworzenia nowego układu sił w danej sprawie. Jednak taki manewr nie będzie wstrzymywał biegu terminów określonych w pierwotnie przegłosowanym dokumencie. Dopiero powodzenie wnioskodawców w drugim głosowaniu może zmienić wcześniejszą decyzję Rady UE.

REGIOset, 2007.06.23

"System pierwiastkowy" - polska propozycja na szczyt w czerwcu 2007. Projekt Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy przewiduje system podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej (Radzie Ministrów UE) nazywany podwójną większością. Oznacza to, że dane stanowisko aby stało się decyzją wiążącą wszystkich członków wspólnoty musi być poparte przez co najmniej 55% państw (nie mniej niż 15 członków UE) reprezentujących łącznie 65% liczby ludności. Oba te kryteria muszą być spełnione łącznie.

Polska (wspierana przez Czechy) opowiada się za modyfikacją drugiego składnika, polegającą na zastąpieniu udziału liczby ludności udziałem wartości pierwiastka kwadratowego z liczby ludności. Takie podejście zdecydowanie spłaszcza rozpiętość siły głosu poszczególnych państw członkowskich i korzystniej sytuuje Polskę w procesie decyzyjnym UE (patrz zestawienie poniżej.

	Członek UE	Ludność w mln	Siła głosów w %	Pierwiastek z liczby ludności	Siła głosów w %	Korekta (6 - 4)
1	2	3	4	5	6	7
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27	Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Polska Rumunia Holandia Grecja Portugalia Belgia Czechy Węgry Szwecja Austria Bułgaria Dania Słowacja Finlandia Irlandia Litwa Łotwa Słowenia Estonia Cypr Luksemburg Malta	82,7 60,6 60,0 58,6 43,4 38,1 21,4 16,3 11,2 10,5 10,4 10,2 10,1 9,0 8,2 7,5 5,4 5,4 5,2 4,0 3,4 2,3 2,0 1,3 0,7 0,5 0,4	16,92 12,40 12,28 11,99 8,88 7,79 4,38 3,33 2,29 2,15 2,13 2,09 2,07 1,84 1,68 1,53 1,10 1,10 1,06 0,82 0,70 0,47 0,41 0,27 0,15 0,09 0,08	9,09 7,78 7,75 7,66 6,59 6,17 4,63 4,04 3,35 3,24 3,22 3,19 3,18 3,00 2,86 2,74 2,32 2,32 2,28 2,00 1,84 1,52 1,41 1,14 0,86 0,68 0,62	9,52 8,15 8,12 8,02 6,90 6,46 4,85 4,23 3,51 3,39 3,37 3,34 3,33 3,14 3,00 2,87 2,43 2,43 2,39 2,09 1,93 1,59 1,48 1,19 0,90 0,71 0,65	-7,40 -4,25 -4,16 -3,97 -1,98 -1,33 0,47 0,90 1,22 1,25 1,24 1,25 1,26 1,30 1,32 1,34 1,33 1,33 1,32 1,28 1,23 1,12 1,07 0,93 0,75 0,62 0,57
	SUMA	488,78	100,00	95,48	100,00	0,00

W systemie figurującym w projekcie Traktatu siłę głosu równą 65% zapewnia już 6 najludniejszych państw, natomiest w "systemie pierwiastkowym" do takiej większości potrzeba siły głosu co najmniej 13 państw członkowskich.

Porównanie siły głosów, wynikającej ze spełnienia wszystkich wymaganych warunków przez państwa UE o potencjale ludnościowym ponad 10 mln, w trzech systemach: nicejskim (obecnie obowiązującym), podwójnej większości (wg projektu Traktatu Konstytucyjnego) oraz pierwiastkowym (proponowanym przez Polskę) - przedstawia sie następująco:

	Członek UE	wg Traktatu z Nicei		wg proj. Konstytucji		wg systemu pierwiastkowego
		Liczba głosów	Siła głosów w %	Liczba głosów	Siła głosów w %	Liczba głosów	Siła głosów w %
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 do 27	Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Polska Rumunia Holandia Grecja Portugalia Belgia Czechy Węgry pozostałe kraje	29 29 29 29 27 27 14 13 12 12 12 12 12 88	8,41 8,41 8,41 8,41 7,83 7,83 4,06 3,77 3,48 3,48 3,48 3,48 3,48 25,51	170 125 124 121 89 79 45 34 23 22 22 21 21 115	16,82 12,36 12,27 11,97 8,80 7,81 4,45 3,36 2,27 2,18 2,18 2,08 2,08 11,37	96 82 82 81 70 65 49 43 35 34 34 34 34 272	9,50 8,11 8,11 8,01 6,92 6,43 4,85 4,25 3,46 3,36 3,36 3,36 3,36 26,90
	SUMA	345	100,00	1011	100,00	1011	100,00

REGIOset, 2007.06.12

Do 1 stycznia 2007 r. Traktat ratyfikowało 18 z 27 państw UE. Podsumowanie procesu ratyfikacji Traktatu do czasu rozpoczęcia prezydencji niemieckiej: 18 państw wspólnoty dokonało ratyfikacji, dwa odrzuciły Traktat, siedem nie podjęło dotąd procedury ratyfikacyjnej. Do tej ostatniej grupy należą: Czechy, Dania, Irlandia, Polska, Portugalia, Szwecja i Wielka Brytania. W szsnastu krajach o losach Traktatu zdecydowały parlamenty, w czterech - głosowanie w ogólnokrajowym referendum (w dwóch referendach uzyskał akceptację, w dwóch został odrzucony).
Tam gdzie zmierzono się z tym wyzwaniem wyniki były następujące (zestawienie chronologiczne):
# LITWA - 11 listopada 2004 r. w parlamencie TAK (84 do 4),
# WĘGRY - 20 grudnia 2004 r. w parlamencie - TAK (322 do 12),
# SŁOWENIA - 1 lutego 2005 r. w parlamencie TAK (500 do 137),
# HISZPANIA - 20 lutego 2005 r. w referendum TAK (76,73% za, 17,20% przeciw, frekwencja 42,32%),
# WŁOCHY - 6 kwietnia 2005 r. w parlamencie TAK (436 do 28),
# GRECJA - 19 kwietnia 2005 r. w parlamencie TAK (268 do 17),
# SŁOWACJA - 11 maja 2005 r. w parlamencie TAK (116 do 27),
# BUŁGARIA - 11 maja 2005 r. w parlamencie wraz z ratyfikacją Traktatu akcesyjnego TAK (231 do 1),
# RUMUNIA - 17 maja 2005 r. w parlamencie wraz z ratyfikacją Traktatu akcesyjnego TAK (434 do 0),
# AUSTRIA - 25 maja 2005 r. w parlamencie TAK (182 do 1),
# NIEMCY - 27 maja 2005 r. w parlamencie TAK (569 do 23),
# FRANCJA - 29 maja 2005 r. w referendum NIE (45,13% za, 54,87% przeciw frekwencja 69,9%),
# HOLANDIA - 1 czerwca 2005 r. w referendum NIE (38,4% za, 61,6% przeciw, frekwencja 62,38%),
# ŁOTWA - 2 czerwca 2005 r. w parlamencie TAK (71 do 5),
# CYPR - 30 czerwca 2005 r. w parlamencie TAK (30 do 19),
# MALTA - 6 lipca 2005 r. w parlamencie TAK (65 do 0),
# LUKSEMBURG - 10 lipca 2005 r. w referendum TAK (56,52% za, 43,48% przeciw, frekwencja 99%),
# BELGIA - 8 lutego 2006 r. w parlamentach autonomicznych regionów, w każdym TAK
# ESTONIA - 9 maja 2006 r. w parlamencie TAK (73 do 1),
# FINLANDIA - 5 grudnia 2006 r. w parlamencie TAK (125 do 39).

REGIOset, 2007.01.03

[Brak ratyfikacji we wszystkich krajach członkowskich powoduje konieczność przygotowania nowego traktatu.]

Duże zmiany wymagają dużych zmian. Traktaty regulujące funkcjonowanie Unii składającej się z piętnastu państw Europy Zachodniej, nie dawały gwarancji długofalowego sprawnego funkcjonowania tej specyficznej międzynarodowej organizacji po dołączeniu dziesięciu (z Bułgarią i Rumunią - dwunastu) nowych członków, czyli jednoczesnego niemal podwojenia liczby państw we wspólnocie (zwiększenia obszaru o 32% - do 4,3 mln km2 i liczby ludności o 29% - do 484 mln mieszkańców). Dla przyszłości wspólnoty, zmiany instytucjonalne stały się koniecznością. Niezbędną orientację w podstawowych przepisach utrudniało także rozlokowanie ich w różnych aktach prawnych. Postanowiono zatem przygotować projekt nowego Traktatu, uwzględniającego wszelkie bliskie już okoliczności i grupującego najważniejsze regulacje, który nazwano Konstytucją dla Europy. Takie podejście zmierzało do zachowania jedności i poprawienia sprawności działania. Inną koncepcją - jak dotąd oficjalnie nie akceptowaną - jest tzw. Europa dwóch prędkości, czyli - porzucając eufemizmy - podział sankcjonujący, a nie stopniowo niwelujący, różnice rozwojowe "starych" i "nowych" członków Unii.

Oficjalne stanowisko Polski z 9 września 2003 r. odniesione do treści Traktatu przedstawiamy niżej. Natomiast w kwestii jego ratyfikacji przez Polskę było już kilka propozycji, m.in. zorganizowanie referendum w dniu wyborów prezydenckich w październiku 2005 r. Żaden z pomysłów nie wyszedł jednak poza sferę dyskusji w ośrodkach władzy i w mediach. 5 lipca 2005 r. Sejm postanowił, że nie zajmie się projektem uchwały o przeprowadzeniu w Polsce referendum w sprawie ratyfikacji Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. Rozstrzygnięcie tej kwestii pozostawiono nowemu Sejmowi [wybranemu 25 września 2005 r.]. Od tego czasu nie było nowych oficjalnych stanowisk ani aktów prawnych zmieniających sytuację. W wypowiedziach prominentnych polityków obecnej doby można wskazać kontrastujące sformułowania - "poszerzenie TAK, pogłębienie NIE", oraz postulaty silnego "pogłębienia", np. w kwestii bezpieczeństwa energetycznego. Zdanie polskich polityków stoi też niekiedy w opozycji do zdania opinii publicznej, która w istotnej części dobrze ocenia nasze związanie się z Unią i nie jest generalnie przeciwna ratyfikacji Traktatu Konstytucyjnego, na co wskazują powtarzane badania sondażowe.

Długa refleksja podczas trwającego impasu. Po sprzeciwie dwóch członków założycieli wspólnoty (Francji i Holandii), los Traktatu Konstytucyjnego znalazł się w specyficznej sytuacji. Zgodnie z obowiązującymi obecnie zasadami aby wszedł w życie muszą go ratyfikować wszyscy członkowie UE. Niepowodzenie w referendum, nie wyklucza jednak powtórzenia głosowania (Irlandczycy dopiero w drugim podejściu zgodzili się na ratyfikację Traktatu Nicejskiego, otwierającego Unię dla nowych członków, w tym dla Polski), formalnie więc francuskie i holenderskie "nie" nie oznaczają ostatecznej dyskwalifikacji Konstytucji, choć praktycznie jest mało prawdopodobne, aby konstytucja w obecnym kształcie (i pod obecną nazwą) weszła w życie. Proces ratyfikacji jest jednak kontynuowany. Pod koniec prezydencji luksemburskiej (na szczycie 15-16 czerwca 2005 r.) Rada Europejska przesunęła termin ratyfikacji Traktatu Konstytucyjnego na czerwiec 2007 r., dając czas na refleksję. Po roku, podczas spotkania przywódców 25 krajów UE w Brukseli (15-16 czerwca 2006 r.) - wobec braku istotnych pomysłów na rozwiązanie tej sprawy - postanowiono kontynuować "czas refleksji", nazwany teraz "czasem rezultatów". Tym rezultatem ma być raport o możliwych zmianach obecnego projektu unijnej konstytucji przygotowany podczas prezydencji niemieckiej w pierwszym półroczu 2007 r. Kanclerz Austrii - przewodniczącej UE do kończ czerwca 2006 r. - Wolfgang Schüssel, zgłosził (w jednym z wywiadów prasowych) propozycję równoczesnego przeprowadzenia we wszystkich krajach Unii Europejskiej referendum na temat unijnej konstytucji. O jej przyjęciu przesądziło by poparcie większości europejskiego społeczeństwa i większości krajów UE. Podkreślił przy tym, że obecnie obowiązujące w Unii nadmiernie skomplikowane mechanizmy podejmowania decyzji wymagają uproszczenia, aby wspólnota 27 krajów nie utraciła zdolności do działania.

REGIOset, 2006.06.20

Konwent Europejski. W grudniu 2001 r. Rada Europejska powołała Konwent Europejski, stawiając przed tym ciałem zbiorowym zadanie przeanalizowania zasadniczych kwestii związanych z rozwojem Unii oraz przygotowanie projektu Traktatu konstytucyjnego. W skład Konwentu weszło 105 członków: przewodniczący, dwóch wiceprzewodniczących, 28 przedstawicieli szefów państw i rządów z piętnastu państw członkowskich i trzynastu krajów kandydujących (krajem oficjalnie kandydującym jest także Turcja), 56 posłów parlamentów narodowych (po dwóch z każdego kraju członkowskiego i kraju kandydującego), 16 deputowanych Parlamentu Europejskiego oraz dwóch przedstawicieli Komisji Europejskiej. Końcowy rezultat prac Konwentu nazwano Traktatem ustanawiającym konstytucję dla Europy ( ang. - Treaty establishing a Constitution for Europe, fr. - Traité établissant une Constitution pour l'Europe, niem. - Vertrag über eine Verfassung für Europa). Używana jest także skrócona nazwa: Traktat konstytucyjny, a w publicystyce: Konstytucja UE. Nie jest to jednak konstytucja w znaczeniu ustawy zasadniczej, a jedynie traktat międzynarodowy, jak wszystkie poprzednie traktaty, na podstawie których wcielano w życie ideę Unii Europejskiej i organizacji ją poprzedzających.

Pierwsza prezentacja projektu. 20 czerwca 2003 r. na unijnym szczycie w Salonikach, kończącym prezydencję grecką, przewodniczący Konwentu Europejskiego Valery Giscard d'Estaing przedstawił zgromadzonym szefom państw członkowskich i państw wstępujących projekt Traktatu Konstytucyjnego Unii Europejskiej. Po 16 miesiącach pracy Konwent został rozwiązany. Polskę w Konwencie reprezentowali: przedstawiciel rządu RP, minister ds. europejskich, prof. Danuta Hübner oraz przedstawiciele parlamentu: poseł Józef Oleksy i senator Edmund Wittbrodt.

Dobry punkt wyjścia. Zgromadzeni w Salonikach przywódcy 25 państw uznali projekt za podstawę przyszłej konstytucji, zgłosili też na miejscu liczne uwagi i poprawki. Polska podkreślając ważny dorobek Konwentu zdecydowanie sprzeciwiła się niektórym zapisom. Przede wszystkim dotyczyło to rozdziału "Instytucje Unii", w którym odstąpiono od ustaleń z Nicei w sprawie trybu podejmowania decyzji, a także odnośnie do preambuły, w której mówi się m.in. o znaczeniu religii w kształtowaniu się dorobku narodów Europy, ale bez wyraźnego wskazania na chrześcijaństwo. Uczestnicy spotkania zgodzili się, że przedstawiony projekt Traktatu będzie jeszcze przedmiotem obrad Konferencji Międzyrządowej. Zwołaną ją do Rzymu 4 października 2003 r.

Oficjalne stanowisko polskiego rządu. 9 września 2003 r. Rada Ministrów przyjęła stanowisko rządu RP na Konferencję Międzyrządową, dotyczącą Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy.
Ogólna ocena całego projektu Traktatu Konstytucyjnego, wypracowanego przez Konwent Europejski, jest pozytywna, istnieją jednak kwestie, które wymagają dalszego przedyskutowania i korekty.
Zasadnicze postulaty Polski na Konferencję Międzyrządową są następujące:
1) utrzymanie systemu ważenia głosów, przyjętego w Traktacie z Nicei ( patrz komentarz niżej );
2) usprawnienie zaproponowanego systemu instytucjonalnego - wprowadzenie koncepcji Prezydencji Grupowej, rezygnacja z koncepcji utworzenia Rady ds. Ogólnych i Legislacyjnych, utrzymanie zasady "jeden kraj - jeden komisarz" przy doborze Kolegium Komisji Europejskiej;
3) zapewnienie udziału wszystkich członków UE w podejmowaniu decyzji dotyczących ustanawiania mechanizmów współpracy w obszarze Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (w kwestiach dotyczących Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony) oraz odzwierciedlenie w projekcie Traktatu roli NATO w euroatlantyckim systemie bezpieczeństwa;
4) uwzględnienie odniesienia do tradycji chrześcijańskiej w Preambule do Traktatu Konstytucyjnego.

Zatwierdzenie skorygowanego projektu. W czasie dwudniowego posiedzenia Rady Europejskiej w Brukseli (17-18 czerwca 2004 r.), tuż przed końcem prezydencji irlandzkiej, po dziewięciu miesiącach rokowań Konferencji Międzyrządowej, szefowie rządów i państw poszerzonej UE - tworzący Radę Europejską - przyjęli tekst Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. Zaakceptowana wersja Traktatu zawiera m.in. zapis wymagający osiągania kompromisów w trudnych sprawach. Dzieło Konwentu mieści w sobie wszystkie dotychczasowe traktaty unijne, ujęte w spójną całość. W drugiej połowie 2004 roku Trantat konstytucyjny został do końca zredagowany, przetłumaczony na języki oficjalne i przygotowany do podpisu.

System podejmowania decyzji. W Brukseli uzgodniono nowy system podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej (Radzie Ministrów UE). Po wejściu w życie omawianego Traktatu obowiązywać będzie zasada podwójnej większością państw i obywateli, zdefiniowana jako co najmniej 55% państw (jednak nie mniej niż 15) reprezentujących co najmniej 65% liczby ludności. Oba te kryteria muszą być spełnione łącznie. Przedstawiony system dotyczy spraw, w których nie obowiązuje prawo weta. Do zablokowania decyzji potrzebna będzie grupa licząca ponad 45% państw lub przekraczająca 35% ludności zamieszkującej co najmniej cztery państwa. Na wniosek Polski wprowadzono dodatkowo tzw. "hamulec bezpieczeństwa" umożliwiający odwlekanie decyzji przez "rozsądny czas" na wniosek państw zamieszkałych przez ludność przekraczająca 25% unijnej populacji. W sprawach z zakresu sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, polityki zagranicznej czy polityki walutowej do podjęcia decyzji niezbędna będzie zgoda 72% państw zamieszkanych przez co najmniej 65% ludności. Przedstawiony system głosowania wejdzie w życie 1 listopada 2009 roku, po pięciu latach stosowania reguł określonych w Traktacie Nicejskim, który zaczął obowiązywać 1 listopada 2004 roku.

Przemienna rotacja komisarzy za 10 lat. Podczas dyskusji o projekcie Traktatu Konstytucyjnego Polska należała do licznej grupy krajów, w większości mniejszych, które wywalczyły utrzymanie do 2014 roku zasady, że każde państwo członkowskie ma prawo desygnować jednego komisarza - członka Komisji Europejskiej. Początkowo liczba komisarzy miała być zredukowana do 18 już w 2009 roku. Po 2014 roku fotel komisarza będzie obsadzany przez każde państwo w czasie dwóch kadencji z trzech.

Wszystkie religie i wszystkie kościoły. Na szczycie w Brukseli zatwierdzającym w połowie 2004 r. projekt Traktatu Konstytucyjnego nie zgodzono się natomiast na postulowane przez Polskę i sześć innych państw odniesienie do chrześcijaństwa w preambule. W Traktacie Konstytucyjnym będzie odwołanie do wartości i tradycji religijnych Europy oraz zapis o dialogu Unii Europejskiej z Kościołami.

Można wstąpić i wystąpić. Projekt składa się czterech części poprzedzonych Preambułą: część I - Struktura Konstytucji (59 artykułów), część II - Podstawowe wolności (54 artykuły), część III - Polityki Unijne i ich realizacja (342 artykuły), część IV - Postanowienia ogólne i końcowe (10 artyjułów). W tytule "Członkostwo w Unii" w części I po raz pierwszy sformułowano zapis mówiący o wystąpieniu członka z Unii, czym podkreślona została suwerenność każdego z członków wspólnoty.

Podpisany, gotowy do ratyfikacji. 29 października 2004 r. przywódcy 25 krajów członkowskich podpisali w Rzymie Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy. W imieniu Rzeczpospolitej Polskiej podpisy złożyli: premier Marek Belka i minister spraw zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz. Aby traktat wszedł w życie musi być ratyfikowany przez każdy kraj z osobna, albo w wyniku referendum (takie rozwiązanie zapowiada 11 krajów, m.in. Francja, Hiszpania, Polska, Wielka Brytania), albo przez parlament (tak ma być w 14 krajach członkowskich, m.in. we Włoszech, na Węgrzech, na Litwie, w Szwecji). Proces ratyfikacyjny ma potrwać dwa lata. Planowane wejście w życie Traktatu - 1 listopada 2009 r.

---

Oficjalny tekst Traktatu podpisanego w Rzymie 29.10.2004 r.
(Dziennik Urzędowy UE z 16 grudnia 2004 r., C 310, wydanie polskie)

Teksty oryginalne i tłumaczenia Traktatu Konstytucyjnego UE

---

Kategorie kompetencji. W pierwszej części projektu w tytule "Kompetencje i działania Unii" omówiony został podział kompetencji pomiędzy instytucje Unii a państwa członkowskie, w zależności od obszaru działań. Wśród zaproponowanych zapisów znalazły się następujące:

# Unia ma prawo do koordynacji polityki gospodarczej państw członkowskich (przez formułowanie ogólnych wytycznych). Państwa członkowskie realizują politykę gospodarczą, mając na uwadze wspólny interes całej Unii i przyczyniając się do osiągania jej celów.

# Kompetencje Unii obejmują definiowanie i realizowanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wraz ze stopniowym tworzeniem koncepcji wspólnej polityki obronnej. Państwa członkowskie aktywnie i otwarcie wspierają wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii "... w duchu lojalności i wzajemnej solidarności". Działania państw członkowskich nie mogą być sprzeczne z interesem Unii.

# Wyłączne kompetencje Unii obejmują m.in.: unię celną, wspólną politykę handlową, politykę monetarną wobec państw, które przyłączyły się do strefy euro, ochronę biologicznych zasobów morskich w ramach wspólnej polityki rybołówstwa,

# Kompetencje, które Unia dzieli z państwami członkowskimi obejmują m.in.: rynek wewnętrzny, obszar wolności, bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości, rolnictwo i rybołówstwo, transport, sieci transeuropejskie, energię, politykę społeczną, spójność gospodarczą i społeczną, środowisko, zdrowie publiczne, ochronę konsumenta.

# Bez przeszkody państwom członkowskim Unia ma prawo do podejmowania działań (a w szczególności do realizacji programów) w dziedzinie badań naukowych, rozwoju technologicznego i eksploracji przestrzeni kosmicznej. Ralizowanie tych kompetencji przez Unię nie może stać na przeszkodzie państwom członkowskim w wykonywaniu ich kompetencji w tych dziedzinach. Takie samo postanowienie dotyczy sfery pomocy humanitarnej i współpracy w rozwoju.

# Unia może wspierać politykę państw członkowskich w następujących obszarach: zatrudnienia, przemysłu, edukacji, szkolenia zawodowego i młodzieży, kultury, sportu, ochrony przed kataklizmami.

# Państwa członkowskie koordynują swoją politykę zatrudnienia z pozostałymi państwami Unii.

Instytucje Unii. W kolejnym tytule I części nazwanym "Instytucje Unii" zaproponowano następujące regulacje:

Parlament Europejski
Liczba deputowanych do PE nie może przekroczyć 732. Reprezentacja państw członkowskich w PE będzie miała charakter "degresywnie proporcjonalny", z minimalną liczbą 4 przedstawicieli na każde państwo. Oznacza to, że miejsca w PE powyżej tego minimum dzielone będą wg wielkości państwa członkowskiego. Przewodniczący PE wybierany będzie na okres 5 lat.

Rada Europejska (szczyt państw członkowskich UE)
Zbierać się będzie raz na kwartał, a zadaniem jej będzie ustalanie priorytetów polityki UE i wytyczanie strategicznych kierunków rozwoju Unii. W skład Rady Europejskiej wejdą: głowy państw lub szefowie rządów krajów członkowskich, przewodniczący Rady Europejskiej i przewodniczący Komisji Europejskiej. Minister Spraw Zagranicznych [Unii] (nowe stanowisko) będzie brał udział w jej posiedzeniach. Jeśli Konstytucja nie stanowi inaczej, decyzje Rada Europejska podejmować będzie w drodze konsensusu (dotąd przez jednomyślność).

Przewodniczący Rady Europejskiej powoływany na dłuższy okres czasu (nowa funkcja)
Rada Europejska wybierać będzie swojego przewodniczącego (w drodze głosowania większością kwalifikowaną) na okres 2,5 roku. Przewodniczący może pełnić swój urząd przez maksimum dwie kadencje (tj. 5 lat). Jego zadaniem będzie pilnowanie postępów prac Rady Europejskiej, a w zgodzie z ustaleniami Rady ds. Ogólnych - zapewnienie ciągłości politycznej, spójności prac i konsensusu osiąganego przez Radę Europejską. Przewodniczący Rady Europejskiej będzie ściśle współpracował z Przewodniczącym Komisji Europejskiej. Po każdym posiedzeniu Rady Europejskiej, Przewodniczący przedstawiał będzie raport Parlamentowi Europejskiemu.

Rada Ministrów
Wspólnie z Parlamentem Europejskim przyjmować będzie akty legislacyjne UE i pełnić funkcje koordynacyjne (zgodnie z zapisami Konstytucji). Przedstawiciele państw członkowskich we wszystkich formacjach Rady muszą mieć status ministra. Decyzje Rada Ministrów podejmować będzie w drodze większości kwalifikowanej. Od 2009 roku, proponuje się wprowadzenie "podwójnej większości", tj. decyzja uznana będzie za przyjętą, jeśli poprze ją przynajmniej połowa państw członkowskich, reprezentująca 60% populacji Unii.
Poszczególnym formacjom Rady Ministrów, poza Radą ds. Zagranicznych, przewodniczyć będą przedstawiciele państw członkowskich na zasadzie rotacji, przez okres nie krótszy niż 1 rok. Zasady rotacji ustali Rada Europejska, mając na uwadze zróżnicowanie państw członkowskich, równowagę geograficzną i polityczną. [ Ten zapis budził zdecydowany sprzeciw Polski. Na szczycie w Nicei w grudniu 2000 r. Polska uzyskała liczbę (wagę) 27 głosów w Radzie Unii Europejskiej (tyle co Hiszpania, o dwa mniej niż Francja, Niemcy, Wielka Brytania czy Włochy).
Według ustaleń przyjętych w Nicei (które mają wejść w życie w 2004 r.) do przegłosowania danej decyzji Rady muszą być spełnione łącznie trzy warunki:
1) poparcie przynajmniej połowy członków UE (po wejściu w życie tego Traktatu 1 listopada 2004 r. będzie to 13 krajów),
2) w krajach popierających nie może mieszkać mniej niż 62% populacji całej Unii,
3) kraje popierające muszą dysponować odpowiednią liczbą głosów przyznaną im na szczycie w Nicei.
Według projektu traktatu konstytucyjnego warunek pierwszy ma obowiązywać nadal, w warunku drugim wymagany próg części unijnej populacji zostaje obniżony do 60% oraz znika warunek trzeci.
Zaproponowany w projekcie zapis ograniczony do "podwójnej większości" umniejsza pozycję Polski w procesie podejmowania decyzji w Radzie. Po rozszerzeniu - 25 krajów UE będzie liczyć ok. 450 mln mieszkańców. "Podwójną większość" stanowić będą wówczas na przykład: Niemcy, Francja, Wielka Brytania i Włochy (ponad 57% populacji) wraz z Cyprem, Danią, Estonią, Finlandią, Irlandią, Luksemburgiem, Łotwą, Maltą, i Słowenią (razem 13 ZA i 62% populacji). Natomiast sprzeciw przekraczający 40% populacji, a taką siłą demograficzną dysponują łącznie trzy duże kraje, np. Niemcy, Francja (ponad 31,2%) i Wielka Brytania (13,2%) lub Włochy (12,8%) - uniemożliwia podjęcie jakiejkolwiek decyzji. Praktycznie oznacza to, że nic na co nie ma zgody "trzech wielkich" nie będzie uchwalone. Nicejski trzeci warunek przypisanej liczby głosów zapewnia Polsce znacznie częstsze uwzględnianie naszego stanowiska w kompletowaniu wymaganej trzynastki niż czyni to proponowana konstytucja.
Wszelkie zmiany ustrojowe w obrębie UE wprowadzane bezpośrednio po zakończonych referendach w krajach kandydujących (dotyczy to nie tylko konstytucji, ale również Wspólnej Polityki Rolnej) podważają powagę głosowań, w których obywatele wyrażali "poparcie" lub "sprzeciw" wobec innych unijnych reguł. 2 października 2003 r. - w przededniu konferencji międzyrządowej zwołanej do Rzymu 4 października - nasz Sejm zdecydowaną większością głosów przyjął uchwałę zalecającą rządowi zastosowanie podczas obrad konferencji weta, gdyby nie zostało uwzględnione stanowisko Polski w sprawie ważenia głosów w Radzie UE.
Fundamentalne zasady Unii Europejskiej to równość obywateli oraz równość państw-członków. Pierwsza z nich jest wypełniana przez instytucję Parlamentu Europejskiego, w którym liczba przedstawicieli jest powiązana z liczbą mieszkańców danego kraju. Polska ma mieć w Parlamencie 54 deputowanych (Niemcy mają 99, Francja, Wielka Brytania, Włochy ? po 87). Druga zasada - równości państw - jest podstawą konstrukcji Rady Unii, w której udziały nie odnoszą się wyłącznie do czynnika demograficznego. Zapis eliminujący trzeci warunek ustaleń nicejskich, tzn. uwzględniania wagi głosów, stawia zasadę równości państw pod dużym znakiem zapytania.] Minister Spraw Zagranicznych (nowa funkcja)
Nowy Minister Spraw Zagranicznych odpowiedzialny będzie za wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii. Będzie członkiem Komisji Europejskiej (jednym z jej wiceprzewodniczących), wybierać go będzie Rada Europejska (kwalifikowaną większością głosów) za zgodą Przewodniczącego Komisji Europejskiej.

Komisja Europejska
Od 2009 roku Komisja ma składać się z Przewodniczącego, Ministra Spraw Zagranicznych (Wiceprzewodniczącego) i 13 komisarzy z prawem głosu, wybieranych spośród państw członkowskich. Będą oni pełnić swoją funkcję na zasadzie "równej rotacji" (jej zasady ustali Rada Europejska). Przewodniczący Komisji będzie mianował resztę komisarzy spośród pozostałych państw, którzy pozbawieni będą prawa głosu. Do roku 2009 każde państwo członkowskie reprezentować będzie w Komisji jeden komisarz. Jeśli w Traktacie nie postanowi się inaczej, tylko Komisja Europejska będzie miała prawo przedstawiania projektów aktów legislacyjnych.

REGIOset, 2004.12.20.