EUROPEJSKA AKADEMIA SOŁTYSÓW
Skrypt 16 - 16 lipca 2002 r.

---

Bardzo istotnym składnikiem Wspólnej Polityki Rolnej UE jest wspólna organizacja rynków rolnych pozwalająca korzystnie kształtować ceny unijne względem cen światowych, zapobiegać psującej rynek nadprodukcji, podtrzymywać poziom dochodów rolniczych, a przy tym wspierać ogólny rozwój cywilizacyjny wsi. Na rynku zbóż najważniejszymi instrumentami regulacji są: skup interwencyjny, zmiany areału upraw oraz (przedstawione już w AS wcześniej) dopłaty bezpośrednie. Jak to dzisiaj wygląda w krajach Unii Europejskiej?

---

Skup interwencyjny zapewnia producentom zbóż sprzedaż ziarna po ustalonych cenach interwencyjnych (zwykle znacznie niższych od cen rynkowych), wówczas gdy ceny rynkowe spadną poniżej cen interwencyjnych. Taki mechanizm pozwala utrzymywać ceny na wyznaczonym poziomie oraz gwarantuje zbyt producentom, którzy na wolnym rynku nie mogą sprzedać drożej. Skup interwencyjny to dla rolników unijnych ostateczność, ale w pewnych sytuacjach bardzo pomocna. Gdy natomiast w danym kraju członkowskim ceny rynkowe utrzymują się na poziomie wyraźnie wyższym od cen interwencyjnych, kraj ten ma prawo ogłosić przetarg na sprzedaż zbóż z zapasów interwencyjnych, przy czym cena w ofercie przetargowej nie może być niższa od ceny rynkowej zbóż porównywalnej jakości obowiązującej na lokalnym rynku jak również od ceny interwencyjnej. Bez zgody Komisji Europejskiej dany kraj może sprzedać z zapasów do 2 tys. ton zbóż.

Co, kiedy, za ile? Skupem objęte są zboża: pszenica, pszenica durum, kukurydza, żyto, jęczmień, sorgo. Na wszystkie wymienione obowiązuje ta sama cena interwencyjna, która od roku 2001/02 dla zbóż odpowiadających ustalonym standardom m.in. wilgotności oraz ilości zanieczyszczeń - wynosi 101,31 euro/t (wg średniego kursu NBP z 1 lipca 2002 - 405 zł/t). Interwencyjny skup nie obejmuje pszenżyta, pszenicy paszowej, owsa oraz prosa. Skup trwa od 7 do 9 miesięcy, terminy są dostosowane do miejscowych warunków i czasu kiedy rynek stabilizuje się po żniwach. W Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Włoszech - od 1 sierpnia do 30 kwietnia, w Finlandi i Szwecji - od 1 grudnia do 30 czerwca, w pozostałych krajach UE - od 1 listopada do 31 maja. Aby skup interwencyjny przebiegał regularnie (bez natłoku dostaw) cena w skupie wzrasta od listopada do czerwca co miesiąc, tak aby pokryć producentom koszty magazynowania. Dla przykładu w listopadzie 1999 cenę podwyższono o 1 euro/t a w czerwcu 2000 - o 7 euro/t.

Agencje interwencyjne. W poszczególnych krajach członkowskich UE działają agencje interwencyjne, które są zobowiązane do zakupu całego oferowanego im zboża. Zakupy są realizowane przez centra interwencyjne wyposażone w urządzenia techniczne zdolne do przyjmowania, przechowywania i wydawania dużych ilości ziarna, zlokalizowane w rejonach o produkcji zbóż znacznie przewyższającej zapotrzebowanie rynku lokalnego, w miejscach zapewniających dogodne połączenia transportowe. Minimalna ilość zbóż przyjmowana przez unijne centra interwencyjne wynosi 80 ton (dla pszenicy durum minimum to 10 ton). Poszczególne kraje członkowskie mogą wyznaczyć wyższy próg.

Oferta sprzedającego. Producent decydujący się na sprzedaż zboża agencji interwencyjnej składa jej ofertę sprzedaży na odpowiednim formularzu, w którym wpisuje swoje dane osobowe, gatunek zboża, jego dane jakościowe, oferowany tonaż, rok zbioru zboża, miejsce jego składowania oraz nazwę centrum interwencyjnego - adresata oferty. Jeśli z przeprowadzonych badań wynika, że zboże spełnia wymagania jakościowe, wówczas producent otrzymuje informację gdzie i kiedy ma dostarczyć zboże. Sprzedającego obciążają koszty transportu do najbliższego Centrum Interwencyjnego. Wskazanie w zawiadomieniu innego centrum oznacza, że to agencja pokryje dodatkowe koszty transportu. Sprzedający otrzymuje należność w tygodniu następującym po upływie 30 dni od dnia dostawy.

Decyduje jakość. Ustalona cena interwencyjna odnosi się do zboża o określonych parametrach jakościowych. Jeżeli oferowane zboże odbiega pod względem jakościowym od standardów wymaganych przy skupie interwencyjnym, ale dochowuje bezwzględnie wymagane standardy minimalne, wówczas cena oferowana przez agencję może być niższa od obowiązującej. Gdy jednak oferowane zboże nie spełnia minimalnych wymagań jakościowych agencja musi poinformować o tym oferenta w ciągu 5 dni od dnia złożenia oferty. W takiej sytuacji następuje odmowa skupu a koszty badań laboratoryjnych i koszty zwrotu zboża pokrywa oferent.

Odłogowanie gruntów. Inny mechanizm stabilizujący rynek zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych jest ograniczanie produkcji przez wymóg odłogowania nakładany na producentów uprawiających użytki rolne pozwalające wyprodukować ponad 92 tony zbóż. W latach 2000-2006 stopa obowiązkowego odłogowania została ustalona na 10%; możliwe jest przekroczenie tego poziomu w ramach tzw. odłogowania dobrowolnego. Za grunty odłogowane rolnikom przysługują dopłaty bezpośrednie w tej samej wysokości co za grunty plonujące zbożem (63 euro/t) wg przeliczenia plonu referencyjnego na hektar.

Co podlega odłogowaniu? Program odłogowania obejmuje grunty orne kwalifikujące się do dopłat bezpośrednich, objęte towarową produkcją rolną oraz odłogowane uprzednio w ramach wsparcia bezpośredniego gruntów. Działki odłogowane muszą mieć co najmniej 20 m szerokości i 0,3 ha powierzchni. Od tych wielkości można odstąpić jeżeli działki są mniejsze w swoich trwałych naturalnych granicach (wały, strumienie, żywopłoty), są objęte kontrolą zgodności z wymogami środowiskowymi lub są położone w regionach charakteryzujących się tradycyjnym występowaniem działek o mniejszych wielkościach.

Uprawy na odłogach. Przepisy unijne zezwalają na przeznaczenie gruntów odłogowanych pod uprawy roślin przemysłowych, ozdobnych, leczniczych i innych nieżywnościowych. Korzystający z tego rolnicy muszą przed podjęciem takich upraw mieć podpisaną umowę kontraktacyjną z przetwórcą dotyczącą całości zbiorów. Z kolei przystępujący do umowy przetwórca jest zobowiązany do złożenia w odpowiedniej agencji interwencyjnej depozytu zabezpieczającego w wysokości 120% wartości należnych płatności z tytułu odłogowania. Po zakupieniu przez przetwórcę całości zbiorów otrzymuje on zwrot depozytu, a rolnik - należne płatności z tytułu odłogowania.