EUROPEJSKA AKADEMIA SOŁTYSÓW
Skrypt 15 - 9 lipca 2002 r.

---

Każde gospodarstwo jest inne, każde ma swój areał, swoje plony oraz swoje wyniki w hodowli i udoju. Różne modelowe wyliczenia dają ogólną orientację, ale ważne jest aby móc samemu policzyć jak mogą się zmienić przychody we własnym gospodarstwie gdy Polska wejdzie do Unii Europejskiej, w stosunku do sytuacji dzisiejszej. Podane ceny, wielkości dopłat bezpośrednich i przykłady konkretnych obliczeń pozwolą każdemu rolnikowi ocenić swoją pozycję; powinny też pomóc w rozważaniach jak ustawić się na przyszłość.

---

Przyjęte założenia. W przedstawionych dalej przykładowych obliczeniach założono, że polską gospodarkę stać będzie na utrzymanie cen skupu na dotychczasowym poziomie oraz że w naszych negocjacjach z Unią Europejską utrzymany zostanie plon referencyjny na poziomie 2,96 t/ha (Polska postuluje 3,61 t/ha), a dopłaty bezpośrednie - na poziomie 25% aktualnej stawki dopłat w UE (Polska postuluje poziom wyrównujący szanse producentów rolnych na jednolitym unijnym rynku). W przychodach gospodarstw nie uwzględniono: stosując podane wyżej ceny polskie - dopłat Agencji Rynku Rolnego, a stosując ceny unijne - premii zwierzęcych i dopłat eksportowych. Po rozszerzeniu UE mogą ulec korekcie relacje cen, choć w Unii ceny na produkty rolnicze w dłuższym okresie wykazują względną stabilność. Należy zaznaczyć, że obliczenia dotyczą przychodów; aby oszacować zmiany dochodów gospodarstw rolnych (dochód = przychód - koszty) trzeba uwzględnić zmiany kosztów produkcji po naszym wejściu do UE, które z pewnością wzrosną.

Średnie ceny w I kwartale 2002
# w P o l s c e: pszenica - 510 zł/t, żyto - 385 zł/t, rzepak - 830 zł/t, buraki cukrowe - 113 zł/t, trzoda - 4000 zł/t, bydło - 3200 zł/t, drób (brojlery) - 2620 zł/t, mleko - 0,80 zł/litr;
# w U n i i E u r o p e j s k i e j: pszenica - 425 zł/t, żyto - 355 zł/t, rzepak - 840 zł/t, buraki cukrowe - 160 zł/t, trzoda - 4800 zł/t, bydło - 4600 zł/t, drób (brojlery) - 2500 zł/t, mleko - 1,23 zł/litr.

Dopłaty bezpośrednie
# w s y s t e m i e s t a n d a r d o w y m (pełnym) dopłaty oblicza się w odniesieniu do produkcji w gospodarstwie: 25% stawki 63 euro/t mnoży się przez plon referencyjny (do obliczeń przyjęto 2,96 t/ha) a następnie dzieli przez plon rzeczywisty - tak otrzymuje się dopłatę w euro do każdej tony; po pomnożeniu przez aktualny kurs (1 lipca 2002 r. średni kursu NBP wynosił 1 euro = 4 złote, 25% stawki unijnej wynosi 63 zł/t) otrzymuje się roczną dopłatę w złotych na tonę ziarna wyprodukowanego w danym gospodarstwie;
# w s y s t e m i e u p r o s z c z o n y m (ryczałtowym) dopłaty oblicza się w odniesieniu do powierzchni użytków rolnych (grunty orne, łąki, pastwiska) w gospodarstwie: orientacyjna stawka 48 euro/ha, 25% tej stawki daje dopłatę w euro do każdego hektara użytków rolnych; po pomnożeniu przez aktualny kurs (1 lipca 2002 r. średni kursu NBP wynosił 1 euro = 4 złote) otrzymuje się zryczałtowaną roczną dopłatę 48 zł/ha UR.

P R Z Y K Ł A D 1
Gospodarstwo o powierzchni 40 ha użytków rolnych, w tym powierzchnia upraw 30 ha. Produkcja roczna: 47 t pszenicy z 15 ha, 33 t rzepaku z 15 ha, 500 kg trzody, 4000 l mleka.

Sprzedaż po cenach krajowych
pszenica 47 t x 510 zł/t = 23 970 zł, rzepak 33 t x 830 zł/t = 27 390 zł, trzoda 0,5 t x 4000 zł/t = 2000 zł, mleko 4000 l x 0,80 zł/l = 3200 zł.
Razem przychód ze sprzedaży wg cen polskich: 56 560 zł + dopłaty krajowe.

Sprzedaż po cenach unijnych
pszenica 47 t x 425 zł/t = 19 975 zł, rzepak 33 t x 840 zł/t = 27 720 zł, trzoda 0,5 t x 4800 zł/t = 2400 zł, mleko 4000 l x 1,23 zł/l = 4920 zł.
Razem przychód ze sprzedaży wg cen unijnych: 55 015 zł + dopłaty bezpośrednie + dopłaty eksportowe.

Dopłaty bezpośrednie
Wariant A - system standardowy: plon rzeczywisty pszenicy 47/15 = 3,13 t/ha, plon rzeczywisty rzepaku 33/15 = 2,20 t/ha
# dopłaty do produkcji pszenicy: 63 zł/t x (2,96/3,13) x 47 t = 2800 zł,
# dopłaty do produkcji rzepaku: 63 zł/t x (2,96/2,20) x 33 t = 2797 zł.
Wariant B - system uproszczony:
# dopłata do powierzchni użytków rolnych: 48 zł/ha x 40 ha = 1920 zł.

Razem z dopłatami bezpośrednimi przychód tego gospodarstwa wyniesie:
55 015 + 2800 + 2797 = 60 612 zł (wariant A) lub 55 015 + 1920 = 56 935 zł (wariant B).
W Polsce będącej w Unii Europejskiej przykładowe gospodarstwo odnotuje wzrost rocznych przychodów o 7% (przy dopłatach w systemie standardowym) lub o 0,7% (przy dopłatach w systemie uproszczonym).

P R Z Y K Ł A D 2
Gospodarstwo o powierzchni 20 ha użytków rolnych, w tym powierzchnia upraw 10 ha. Produkcja roczna: 27 t żyta z 7,5 ha, 85 t buraków cukrowych z 2,5 ha, 16 000 l mleka.

Sprzedaż po cenach krajowych
żyto 27 t x 385 zł/t = 10 395 zł, buraki 85 t x 113 zł/t = 9605 zł, mleko 16 000 l x 0,80 zł/l = 12 800 zł.
Razem przychód ze sprzedaży wg cen polskich: 32 800 zł + dopłaty krajowe.

Sprzedaż po cenach unijnych
żyto 27 t x 355 zł/t = 9585 zł, buraki 85 t x 160 zł/t = 13 600 zł, mleko 16 000 l x 1,23 zł/l = 19 680 zł.
Razem przychód ze sprzedaży wg cen unijnych: 42 865 zł + dopłaty bezpośrednie + dopłaty eksportowe.

Dopłaty bezpośrednie
Wariant A - system standardowy: plon rzeczywisty żyta 27/7,5 = 3,60 t/ha
# dopłaty do produkcji żyta: 63 zł/t x (2,96/3,60) x 27 t = 1399 zł.
Wariant B - system uproszczony:
# dopłata do powierzchni użytków rolnych: 48 zł/ha x 20 ha = 960 zł.

Razem z dopłatami bezpośrednimi przychód tego gospodarstwa wyniesie:
42 865 + 1399 = 44 264 zł (wariant A) lub 42 865 + 960 = 43 825 zł (wariant B).
W Polsce będącej w Unii Europejskiej przykładowe gospodarstwo odnotuje wzrost rocznych przychodów o 35% (przy dopłatach w systemie standardowym) lub o 34% (przy dopłatach w systemie uproszczonym). Tutaj decydująca jest produkcja mleka!

P R Z Y K Ł A D 3
Gospodarstwo o powierzchni 15 ha użytków rolnych, w tym powierzchnia upraw 11 ha. Produkcja roczna: 22,4 t pszenicy z 7 ha, 13,8 t żyta z 4 ha, 400 kg trzody, 3600 l mleka.

Sprzedaż po cenach krajowych
pszenica 23 t x 510 zł/t = 11 730 zł, żyto 13,8 t x 385 zł = 5313 zł, trzoda 0,4 t x 4000 zł/t = 1600 zł , mleko 3600 l x 0,80 zł/l = 2880 zł.
Razem przychód ze sprzedaży wg cen polskich: 21 523 zł + dopłaty krajowe.

Sprzedaż po cenach unijnych
pszenica 23 t x 425 zł/t = 9775 zł, żyto 13,8 t x 355 zł = 4899 zł, trzoda 0,4 t x 4800 zł/t = 1920 zł , mleko 3600 l x 1,23 zł/l = 4428 zł.
Razem przychód ze sprzedaży wg cen unijnych: 21 022 zł + dopłaty bezpośrednie + dopłaty eksportowe.

Dopłaty bezpośrednie
Wariant A - system standardowy: plon rzeczywisty pszenicy 22,4/7 = 3,20 t/ha, plon rzeczywisty żyta 13,8/4 = 3,45 t/ha
# dopłaty do produkcji pszenicy: 63 zł/t x (2,96/3,20) x 22,4 t = 1305 zł,
# dopłaty do produkcji żyta: 63 zł/t x (2,96/3,45) x 13,8 t = 746 zł.
Wariant B - system uproszczony:
# dopłata do powierzchni użytków rolnych: 48 zł/ha x 15 ha = 720 zł.

Razem z dopłatami bezpośrednimi przychód tego gospodarstwa wyniesie:
21 022 + 1305 + 746 = 23 073 zł (wariant A) lub 21 022 + 720 = 21 742 zł (wariant B).
W Polsce będącej w Unii Europejskiej przykładowe gospodarstwo odnotuje wzrost rocznych przychodów o 7% (przy dopłatach w systemie standardowym) lub o 1% (przy dopłatach w systemie uproszczonym).

PS. Ceny w skupie interwencyjnym w Polsce w lipcu 2002 r.: pszenica - 440 zł/t, żyto - 325 zł/t.