EUROPEJSKA AKADEMIA SOŁTYSÓW
Skrypt nr 12 - 18 czerwca 2002 r.

---

Opóźnienia gospodarcze i edukacyjne polskiej wsi, skostniała i rozdrobniona struktura agrarna, słabe zaplecze techniczne rolnictwa, dość opieszałe przejmowanie steru gospodarstw przez młodych rolników - te i wiele innych kwestii wymaga wielokierunkowej pomocy i działań naprawczych. Pomoc oferuje i pomaga nam Unia Europejska, pomocy szukamy też poza Unią (choć ze wsparciem różnych instytucji europejskich). Dobrym tego przykładem jest realizowany Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich kredytowany przez Bank Światowy.

---

Nie tylko SAPARD. Według zapewnień strony unijnej i polskiej program SAPARD ukierunkowany na wspomaganie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich ma ruszyć w połowie tego roku, czyli za kilka dni. Od pewnego czasu funkcjonuje już inny duży program wspierający rozwój gospodarczy polskiej wsi: Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW) realizowany na podstawie umowy kredytowej, zawartej 25 lipca 2000 r. między Rzeczpospolitą Polską a Międzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju. W odróżnieniu od bezzwrotnej pomocy finansowej z SAPARDu, w tym wypadku dysponujemy kredytem wynoszącym blisko 119 mln euro z Banku Światowego, powiązanym ze środkami krajowymi - samorządowymi i rządowymi. Łącznie budżet PAOW wynosi 298 mln euro. Program ma być realizowany do 31 stycznia 2004 r. Polska będzie spłacać ten kredytu w równych ratach co pół roku od 15 września 2005 r. do 15 marca 2015 r.

Dla kogo PAOW? Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich skierowany jest do mieszkańców gmin wiejskich, gmin wiejsko-miejskich, gmin miejskich i powiatów z wyłączeniem miast o liczbie mieszkańców powyżej 15 tys. Wyboru podmiotów mogących korzystać z tego programu dokonują Regionalne Komitety Sterujące działające we wszystkich województwach pod przewodnictwem Marszałków Województw lub Zespoły Programowe w ministerstwach: Pracy i Polityki Społecznej (mikropożyczki, przekwalifikowania), Edukacji Narodowej i Sportu (edukacja), Spraw Wewnętrznych i Administracji (instytucje administracji lokalnej i regionalnej) oraz w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi i Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) - w zakresie infrastruktury wiejskiej. Na szczeblu regionalnym w realizacji programu uczestniczą Wojewódzkie Biura Wdrażania Programu (przy Urzędach Marszałkowskich), Oddziały ARiMR, Wojewódzkie Urzędy Pracy, Kuratoria Oświaty, a na szczeblu lokalnym - gminy i powiaty, zwłaszcza w zakresie inwestycji infrastrukturalnych oraz zadań edukacyjnych.

Cele i struktura programu. Pieniądze angażowane w inwestycje, przedsięwzięcia edukacyjne czy pomoc finansową dla podejmujących prace na własny rachunek mają poprawić sytuację gospodarczą obszarów wiejskich dzięki zwiększeniu zatrudnienia pozarolniczego, umocnieniu samorządów w ich działaniu na rzecz rozwoju regionalnego, przygotowaniu instytucji terenowych i szkoleniu pracowników obsługujących fundusze pomocowe Unii Europejskiej. Budżet PAOW uwzględnia podział pieniędzy na poszczególne części programu (oznaczenia literowe): mikropożyczki (A) - 6,33%, przekwalifikowanie zawodowe (B1) - 14,9%, edukacja (B2) - 8,19%, budowa instytucji administracji lokalnej i regionalnej (B3) - 4,19%, techniczna infrastruktura wiejska (C) - 64,74%. Pozostałe 1,65% - to koszty zarządzania programem wraz z opłatą bankową (D).

Najwięcej na infrastrukturę. Ta część PAOW jest realizowana na terenie całego kraju. Poprawa infrastruktury technicznej obszarów wiejskich ma otworzyć drogę do inwestycji w sektorze prywatnym, zwiększenia liczby miejsc pracy poza rolnictwem, zmniejszenia różnic w poziomie życia i rozwoju gospodarczym między obszarami wiejskimi a miejskimi. Finansowaniem objęte są projekty budowy i modernizacji dróg, systemów wodociągowych, kanalizacyjnych oraz gromadzenia i utylizacji odpadów stałych, z możliwością rozszerzenia na projekty z zakresu energetyki i telekomunikacji. Dofinansowanie może sięgać 30% wartości brutto projektów wodociągowych i 50% - w wypadku projektów pozostałych. O środki z PAOW na poprawę infrastruktury mogą się ubiegać: gminy wiejskie, gminy miejsko-wiejskie i miejskie (z wyłączeniem inwestycji w miastach liczących ponad 15 tys. mieszk.), uprawnione organy związków międzygminnych oraz powiaty (te ostatnie tylko na budowę i modernizację dróg powiatowych, z wyłączeniem inwestycji w miastach liczących ponad 15 tys. mieszk.).

Mikropożyczki dla miniprzedsiębiorstw. Osoby bez pracy, rolnicy mający małe gospodarstwa, właściciele małych przedsiębiorstw będący mieszkańcami obszarów wiejskich i małych miast w pięciu województwach: kujawsko-pomorskim, małopolskim, podkarpackim, warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim są uprawnieni do ubiegania się o mikropożyczki do wysokości 5 tys. USD (równowartość w złotych) i maksymalnym okresie spłaty do 36 miesięcy. Instytucja udzielająca mikropożyczek (bank) musi sfinansować 25% kwoty pożyczki, jest także zobowiązana do prowadzenia usług doradczych dla nowopowstałych małych firm. Z mikropożyczkami są powiązane możliwości uzyskania jednorazowej dotacji na zakup środków trwałych do kwoty 3600 zł ze środków budżetu państwa na współfinansowanie wojewódzkich programów przeciwdziałania bezrobociu.

Szkolenia i usługi dla firm i samorządów. Siedem województw: kujawsko-pomorskie, lubelskie, małopolskie, podkarpackie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie - wybranych wg kryteriów uzgodnionych z Bankiem Światowym - objęto badaniami gospodarczymi i badaniami rynku pracy oraz usługami w zakresie przekwalifikowań zawodowych. Ten kierunek działań PAOW ma zapewnić pomoc osobom z obszarów wiejskich znajdującym się w złej sytuacji ekonomicznej przez rozszerzanie i kojarzenie ich umiejętności z potrzebami gospodarki i rynku pracy. Przewidziane na to pieniądze pokrywają koszty szkoleń i doradztwa w zakresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, praktycznej nauki nowego zawodu, nabywania umiejętności poszukiwania i uzyskiwania zatrudnienia. Nową formą usług dla powstających małych firm są tzw. inkubatory przedsiębiorczości, pozwalające wydatnie obniżyć koszty startu i bezpośrednio po starcie przez umożliwienie korzystania ze wspólnego lokalu oraz wspólnego sprzętu. Natomiast samorządom powiatowym i gminnym oferowane są dotacje na finansowanie prac studialnych dotyczących perspektyw rozwoju gospodarczego regionu oraz opracowanie materiałów promocyjnych na temat lokalnego potencjału gospodarczego.

Lepsza szkoła - lepsze perspektywy. Cześć edukacyjna PAOW ma dopomóc w poprawie warunków i poziomu nauczania w szkołach podstawowych i gimnazjach na terenach wiejskich objętych najwyższym bezrobociem. O dotacje mogą ubiegać się: gminy wiejskie oraz gminy wiejsko-miejskie i powiaty (z wyłączeniem szkół miejskich) z terenu wymienionych już wyżej siedmiu województw: kujawsko-pomorskiego, lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego i zachodniopomorskiego. Pomoc dotyczy dwóch grup zadań: remontowo-inwestycyjnych (rozbudowa, remonty i modernizacja budynków szkolnych oraz remonty i wyposażenie świetlic - dofinansowanie ze środków PAOW do 42%) i szkoleniowo-dydaktycznych (szkolenia dla nauczycieli i dyrektorów szkół, szkolenia informatyczne, zakup środków dydaktycznych i oprogramowania komputerowego - dofinansowanie od 59 do 67%).

Europejski Urząd Gminy. Poprawa poziomu usług publicznych, zarządzania finansami publicznymi i zasobami ludzkimi oraz instytucjonalne i kadrowe przygotowanie się do wykorzystania środków pomocowych Unii Europejskiej - to następny bardzo ważny kierunek wspomagany przez PAOW. Jego realizacji służą: Pilotażowy Program Rozwoju Instytucjonalnego w wybranych jednostkach administracji regionalnej i lokalnej województw: podlaskiego (powiat łomżyński), małopolskiego (powiat myślenicki) i zachodniopomorskiego (powiat gryfiński). Szczególny nacisk kładzie się na właściwą współpracę między jednostkami administracji publicznej rządowej i samorządowej na szczeblu wojewódzkim, między różnymi jednostkami na tym samym szczeblu oraz między jednostkami różnych szczebli. Programy szkoleniowe dla ok. 3000 członków zarządów jednostek samorządu terytorialnego, pracowników administracji publicznej oraz radnych obejmą swym zasięgiem cały kraj.