|
|
Warszawa średniowieczna
Osada Warszowa, która dała początek miastu, powstała pod koniec XIII w. na północ od zniszczonego przez Litwinów w 1262 r. Jazdowa. Nazwa pochodzi od imienia Warsz spotykanego w rodzie rycerskim Rawiczów-Niedźwiadków właścicieli ziemi na tych terenach. Akt pierwszej lokacji, jeżeli istniał, zaginął. Na Mazowszu mniej więcej w tym samym czasie założono trzy miasta na prawie chełmińskim (niemieckim): Warszowę, Łowicz i Płock.
Dogodne położenie miasta sprzyjało jego rozwojowi. Już w XIV w. ograniczona murami miejskimi Warszawa nie mogła przyjąć wszystkich pragnących się w niej osiedlić. w roku 1408 książę Janusz Starszy nadał przywilej lokacyjny drugiemu miastu, tzw. Nowej Warszawie, położonemu na północ od Starego Miasta przy trakcie do Zakroczymia. Włączenie tego nowego miasta do aglomeracji Warszawy nastąpiło dopiero w 1791 r.
Pierwsze osadnictwo
# IX w. - gród Bródno Stare z podgrodziem pod wałami, siedziba administracyjna księcia,
# XI w. - osada Kamion dobra kościelne, siedziba parafii,
# XI w. - osada Solec z książęcą komorą solną,
# XIII w. - gród (dwór) Jazdów, placówka księcia z Czerska,
# XIII w. - gród Warszowa, historyczna praosada Warszawy
|
Warszawa w XVI-XVIII w.
W 1526 r. Warszawa wraz z całym Mazowszem została przyłączona do Królestwa Polskiego, stała się siedzibą wojewody mazowieckiego, od połowy XVI w. często bywał w mieście król Zygmunt August. Warszawa stała się miejscem obrad sejmów walnych Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie miejscem elekcji królów polskich.
Fragment dokumentu z pieczęcią miasta, wystawionego przez burmistrza i rajców Starej Warszawy w roku 1599 (ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych)
Po objęciu tronu przez Zygmunta III Wazę, w 1596 r. po pożarze na Wawelu, zapadła decyzja o przeniesieniu stolicy do Warszawy. Stołeczności Warszawy nie potwierdzono wówczas żadnym aktem prawnym, nosiła ona wyłącznie miano miasta rezydencjonalnego Jego Królewskiej Mości.
Rozwój Warszawy przerwał najazd szwedzki w 1655 r. w wyniku działań wojennych zniszczono i ograbiono wiele rezydencji; plądrujący miasto Szwedzi wywozili cenne meble, dzieła sztuki, archiwa i biblioteki.
Panowanie króla Jana III Sobieskiego było czasem względnego spokoju. w latach 1683-1690 powstał ogrodowy pawilon "Łazienka"w pobliżu Zamku Ujazdowskiego oraz podmiejska rezydencja królewska "Villa Nuova".
Po okresie chaosu i bezkrólewia w pierwszej połowie XVIII wieku, miasto odżyło pod rządami Stanisława Augusta Poniatowskiego, stając się centrum gospodarczym, kulturalnym i politycznym kraju. Niebawem jednak Polska i Warszawa stały się łupem zaborców.
Jurydyki otaczające Warszawę
małe prywatne miasta poza zasięgiem
sądów i administracji stołecznej
# Dziekanka, pr. miejskie 1617 r.
# Zadzikowska, pr. miejskie 1638 r.
# Skaryszew, pr. miejskie 1641 r.
# Leszno, pr. miejskie 1648 r.
# Praga, pr. miejskie 1648 r.
# Grzybów, pr. miejskie 1650 r.
# Tamka, pr. miejskie 1652 r.
# Nowoświecka, pr. miejskie 1659 r.
# Aleksandria, pr. miejskie 1670 r.
# Solec, pr. miejskie 1675 r.
# Wielopole, pr. miejskie 1693 r.
# Bożydar, pr. miejskie 1702 r.
# Ordynacka, pr. miejskie 1739 r.
# Bielino, pr. miejskie 1757 r.
# Mariensztat, pr. miejskie 1762 r.
# Stanisławów, pr. miejskie 1768 r.
W 1791 r. zlikwidowano jurydyki
i podporządkowano je jednolitej władzy miejskiej Warszawy.
Ludność stolicy: 115 000 mieszk.
|
Okres rozbiorów
Słabnące znaczenie Polski na arenie międzynarodowej, ciągnace się spory wewnętrzne, rozbicie polityczne i prywata, porozumienie Austrii, Rosji i Prus (1732) w sprawie decydowania o obsadzie polskiego tronu - doprowadziły do utraty niepodległości i państwowości. Trzy podziały terytorium Rzeczypospolitej na 123 lata wymazały Polskę z mapy Europy.
Obradujący w Warszawie w latach 1788-1792 Sejm Wielki podjął ostatnią próbę naprawy Państwa. Uchwalenie doniosłych reform, a zwłaszcza Konstytucji 3 Maja, wywołało rosyjską interwencję wojskową. w 1794 r. wybuchło Powstanie Kościuszkowskie, w którym czynny udział wzięli warszawiacy (duża rola Jana Kilińskiego). Klęska Kościuszki pod Maciejowicami oraz zdobycie Pragi przez wojska carskie doprowadziło do kapitulacji miasta. Król podpisał abdykację i opuścił Warszawę. Zaborcy dokonali ostatecznego rozbioru Polski.
Po krótkim ożywieniu w czasach napoleońskich, miasto rozwinęło się w latach 1815-1830, jako stolica Królestwa Polskiego (Kongresowego). Powstało wówczas wiele reprezentacyjnych budynków; car Aleksander i w 1816 r. powołał Uniwersytet z 5 wydziałami: prawa, medycyny, nauk i sztuk pięknych, teologii, filozofii.
Przez następne lata Warszawa pozostawała centrum życia narodowego. Tu koncentrowały się patriotyczne działania konspiracyjne. Kulminacją tych dążeń były powstania narodowe: w 1830 r. Listopadowe i w 1863 Styczniowe. Klęski obu powstań przynosiły miastu ciężkie dni. Konfiskowano dobra, nasilała się rusyfikacja, likwidowano szkoły, wielu mieszkańców więziono i zsyłano na Sybir. Car Mikołaj i rozkazał wznieść Cytadelę - twierdzę z więzieniem i siedzibą garnizonu rosyjskiego, który miał trzymać Warszawę w ryzach.
Ucisk polityczno-kulturalny Warszawy w XIX w. nie sparaliżował jej rozwoju gospodarczego. Kształtowała się nowoczesna metropolia. Szybko rozwijał się przemysł, liczba ludności Warszawy wzrosła w 1882 r. do ponad 380 tysięcy.
Jednym z niewielu Rosjan dbających o Warszawę był Sokrates Starynkiewicz, prezydent miasta w latach 1875-1892. z jego inicjatywy przystąpiono budowy systemu nowoczesnych wodociągów według projektu Williama Lindley'a.
Rewolucyjna fala na początku XX w. a następnie wybuch i wojny światowej wzmocniły w mieszkańcach Warszawy tęsknotę za niepodległością. Działania wojenne sprawiły, że 1 sierpnia 1915 roku Rosjanie, po stu latach obecności, opuścili Warszawę; wkroczyły wojska niemieckie.
21 listopada 1915 roku Komitet Obywatelski powołał Zarząd Warszawy, który podjął decyzję nadającą Warszawie rangę miasta stołecznego. Bezpośrednio po opuszczeniu Warszawy przez niemieckiego gubernatora, 10 listopada 1918 r. w Warszawie pojawił się komendant Legionów Polskich Józef Piłsudski. Stało się to wezwaniem do rozbrajania Niemców.
Warszawa w różnych rękach
1795-1806
# siedziba władz departamentu w Prusach Południowych
1806-1809
# stolica Księstwa Warszawskiego, niepodległego sojusznika Francji utworzonego przez Napoleona
1809 (IV-VI)
# miasto pod okupacją austriacką
1809-1813
# stolica Księstwa Warszawskiego
1815-1915
# stolica Królestwa Polskiego powiązanego z Rosją unią personalną, rezultat Kongresu Wiedeńskiego
1830-1831
# kilka miesięcy niepodległości w czasie Powstania Listopadowego
1863
# w mieście instytucje powstańcze i liczne carskie wojsko oraz policja w czasie Powstania Styczniowego
1867-1915
# siedziba namiestnika cara w Kraju Nadwiślańskim, tak Rosjanie zaczęli nazywać Królestwo Polskie
1915-1918
# miasto pod okupacją niemiecką w czasie i wojny światowej
|
Lata międzywojenne
11 listopada 1918 r. był symbolicznym pierwszym dniem Niepodległości po 123 latach zaborów. 18 XI 1918 r. Warszawa została oficjalnie ogłoszona stolicą Polski. Rzeczywistość niepodległego państwa i jego stolicy była jednak trudna. Niebawem wybucha wojna polsko-bolszewicka. w sierpniu 1920 r. na przedpolu miasta znalazły się wojska sowieckie. Oddziały polskie 14 i 15 vIII 1920 r. odparły atak bolszewików na Warszawę.
Otoczenie miasta pasem fortecznym z olbrzymią Cytadelą (pod którą Rosjanie wyburzyli po Powstaniu Listopadowym zabudowę ówczesnego Żoliborza) na długie lata zatrzymało rozwój urbanistyczny Warszawy. w czasie gdy inne stolice europejskie kształtowały swoje nowoczesne oblicze, gdy tam rozwijał się demokratyczny samorząd miejski - Warszawa była skazana na biedę i ciasnotę. Dopiero w 1911 r. fortyfikacje ograniczono do terenów w sąsiedztwie Cytadeli, a w 1916 r. przyłączono do Warszawy obszar gmin podmiejskich: Ochotę, Boernerowo, Bródno, Pelcowiznę. Były to jednak tereny zupełnie nie przygotowane do zabudowy. Szybko powstały pierwsze spółdzielnie mieszkaniowe na Żoliborzu i Rakowcu. Rozwijał się przemysł, komunikacja, sieć telefoniczna, uruchomiono radiostację warszawską, powstały Filtry oraz Stacja Pomp.
Warszawa lat dwudziestych należała do najbardziej przeludnionych miast Europy. Przeważały wąskie ulice, zwarta zabudowa, po dwie, trzy i więcej wielopiętrowych oficyn otaczających małe podwórka (tzw. studnie), brakowało terenów zieleni. z tymi problemami długo borykały się władze stolicy II Rzeczypospolitej. w 1934 r. na komisarycznego prezydenta Warszawy został powołany Stefan Starzyński. Wkrótce dał się poznać jako dobry gospodarz: opanował chaos w finansach miejskich, wspierał inwestycje komunalne. w połowie lat trzydziestych wyraźnie zaznaczyła się planowa zabudowa, wielofunkcyjne gospodarowanie przestrzenią, powstawały nowe osiedla, centrum miasta przesunęło się na południe. Dzisiejsza Trasa Łazienkowska niemal dokładnie pokrywa się z planowaną wówczas Aleją Marszałka Piłsudskiego.
Miasto pełne życia
# 1 310 000 mieszkańców
# 135 km2 powierzchni (bez Wisły)
# 9704 mieszk./km2
# 595 000 izb mieszkalnych
# 6974 łóżek w szpitalach
# 161 budynków szkolnych
# 144 przedszkola
# 9 wyższych uczelni
# 21 000 studentów
# 20 teatrów, 70 kin
# 131 000 radioabonentów
# 710 wozów tramwajowych
# 109 autobusów
# 43 000 drzew
stan w sierpniu 1939 r.
|
Okres niemieckiej okupacji
"Alarm lotniczy dla miasta Warszawy"- komunikaty i wycie syren ostrzegały mieszkańców od pierwszych dni wojny. Warszawiacy ofiarnie bronili miasta do 27 września 1939 r. Obroną dowodził gen. Walerian Czuma, który ściśle współpracował z prezydentem miasta Stefanem Starzyńskim. Po kapitulacji od razu przystąpiono do organizowania podziemnego ruchu oporu. w całym okresie niemieckiej okupacji prowadzono akcje zbrojne, tajną działalność oświatową i kulturalną, także akcję pomocy dla warszawskich Żydów, zamkniętych od końca 1940 r. w odgrodzonej od reszty miasta dzielnicy; w kwietniu 1943 r. w getcie warszawskim wybuchło Powstanie bestialsko stłumione przez Niemców, pomszczone totalną zagładą.
Kulminacyjnym punktem walki z okupantem było Powstanie Warszawskie, które wybuchło 1 sierpnia 1944 roku, trwało 63 dni i ogarnęło całą Warszawę lewobrzeżną. Warszawiacy bardzo licznie angażowali się w bezpośrednią walkę i w służbę pomocniczą. Uruchomiono prasę, radio, pocztę harcerską. Mimo niedostatecznego uzbrojenia i aprowizacji powstańcy i cywilni mieszkańcy Warszawy odznaczyli się niebywałym heroizmem. w czasie walk powstańczych zginęło lub zostało zamordowanych przez hitlerowców około dwieście tysięcy osób, w tym szesnaście tysięcy powstańców.
Najwyższy budynek przedwojennej Warszawy, siedziba Towarzystwa Ubezpieczeniowego "Prudential"trafiony w 1944 r. pociskiem z ciężkiego niemieckiego moździerza. Zdjęcie fotoreportera Armii Krajowej Sylwestra Brauna ps. Kris. Budynek przetrwał Powstanie, mieścił Hotel "Warszawa"przy Placu Powstańców Warszawy; obecnie remontowany.
Po podpisaniu 2 X 1944 r. aktu kapitulacji Niemcy zarządzili opuszczenie Warszawy przez pozostałych przy życiu mieszkańców i zintensyfikowali metodyczne równanie miasta z ziemią.
Rosjanie, którzy we wrześniu 1944 r. obsadzili prawobrzeżną Warszawę, przekroczyli Wisłę i wkroczyli do części lewobrzeżnej 17 stycznia 1945 r. Towarzyszyły im jednostki I Armii Wojska Polskiego. Miasto było kompletnie zrujnowane i opustoszałe. Rozpoczął się powrót pozostałych przy życiu warszawiaków; w nadających się do tego nielicznych budynkach organizowano pracę urzędów. Główny ośrodek zarządzający miastem pozostał przez jakiś czas na Pradze, znacznie mniej zburzonej.
Bilans zmagań wojennych był dla kraju i miasta nad wyraz tragiczny: uległ zniszczeniu, pożodze lub grabieży wielowiekowy dorobek kulturalny i gospodarczy. Prawie co piąty Polak zamieszkały w kraju poniósł śmierć, w tym blisko 2/3 mieszkańców Warszawy. Całkowitemu zniszczeniu uległo około 87% budynków na obszarze miasta. Przedwojenna Warszawa - w swej materialnej, urbanistycznej i społecznej postaci przestała istnieć. Wśród zwałów gruzu trzeba było budować nowe miasto.
Niemcy zniszczyli całe miasto. Dużą jego część zrównali z ziemią. Tak wyglądała dzielnica Muranów w 1945 r. Fot. Leonard Jabrzemski.
Straszny los ludzi i miasta
1 września 1939 r.:
# Warszawa liczyła 1 310 000 mieszk.
# kubatura zabudowy - 103 mln m3
# w tym 595 000 izb mieszkalnych
w czasie wojny
i niemieckiej okupacji:
# 800 000 mieszkańców straciło życie
# 165 000 ze szkodami zdrowia i ciała
# 73 mln m3 zabudowy legło w guzach
w połowie 1945 r.:
# do usunięcia 20 mln m3 gruzu i ruin
# usunięto ok. 100 tys. min i pocisków
# przystosowano - 165 000 izb
# zamieszkiwało 366 000 osób
|
Nowa Warszawa powojenna
1 lutego 1945 roku Krajowa Rada Narodowa podjęła uchwałę o odbudowie Warszawy jako stolicy Polski. Dwa tygodnie później powołano Biuro Odbudowy Stolicy (BOS), które opracowało koncepcję urbanistyczną nowej Warszawy i kierowało realizacją jej budowy. Ogromnego wysiłku wymagało odgruzowanie miasta w ślad za usuwaniem tysięcy min i pocisków. w pierwszych miesiącach odbudowano m.in. wiadukt Mostu Poniatowskiego. Nastał czas wielkiej ofiarnej pracy dla Warszawy. Poszerzano i przebijano nowe ulice i place, wznoszono nowe osiedla mieszkaniowe, budynki biurowe i użyteczności publicznej. Równocześnie odtworzono zabytkową zabudowę staromiejską. Do Warszawy licznie napłynęła ludność z różnych stron kraju, wytworzyła się nowa struktura społeczna mieszkańców.
© Regioset
Odbudowany Zamek Królewski. Ten polski obiekt symboliczny spłonął 17 września 1939 r. w wyniku ataków wojsk niemieckich; resztki ocalałych murów saperzy okupanta wysadzili we wrześniu 1944 r. Plac Zamkowy otwiera cały kompleks Starego Miasta w Warszawie, który 2 września 1980 roku został umieszczony na prestiżowej liście światowego dziedzictwa UNESCO; był to 30. kolejny wpis (trzeci polski; do 2004 mamy 13 wpisów). Warszawska Starówka znalazła się na tej liście jako przykład niemal kompletnej rekonstrukcji.
Lata 70. to czas szybkiej rozbudowy infrastruktury komunikacyjnej. w tym czasie oddano do użytku: Trasę Łazienkowską z nowym mostem, Wisłostradę, Dworzec Centralny; intensywnie budowano wielkie osiedla mieszkaniowe: Bródno, Bemowo, Chomiczówkę, Służewiec, północną część Ursynowa. w styczniu 1971 r. powołano Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego. Rekonstrukcję Zamku ukończono w 1988 r.
Po zastoju w latach 80., ostatni okres - od przemian ustrojowych w Polsce w 1989 r. przez przełom wieków - jest dla Warszawy czasem nowej szybkiej rozbudowy. Powstały m.in. trasy komunikacyjne: Armii Krajowej i Siekierkowska, mosty: Świętokrzyski i Siekierkowski, a ostatnio most im. Marii Skłodowskiej-Curie (północny), kilka skrzyżowań wielopoziomowych, w centrum wzniesiono kilkanaście "drapaczy chmur", dwa nowoczesne stadiony: Narodowy i miejski Legii, na obrzeżach - nowe osiedla mieszkaniowe, w różnych miejscach miasta tzw. apartamentowce. Zwracają uwagę także nowe wielkie centra handlowe z super- i hipermarketami. Odnowiono wiele budynków.
Nie wszystko jednak wygląda tak dobrze. Pokutują zaniedbania sprzed lat: brak nowoczesnego kompleksowego planu zagospodarowania miasta, brakuje obwodnicy i dróg tranzytowych, późno została rozpoczęta budowa metra (obecnie powstaje II linia). Warszawa - miasto pełne zieleni - wytrwale zmierza do miana nowoczesnej metropolii, odznaczającej się ładem urbanistycznym i architektonicznym, miasta funkcjonalnego, przyjaznego mieszkańcom i przybyszom. Pomimo różnych braków Warszawa da się lubić, można się nawet w niej zakochać.
Warszawa dzisiaj
# 18 dzielnic
# 1 688 000 mieszkańców
# 517 km2 powierzchni
# 3265 mieszk./km2
# 2 050 000 izb mieszkalnych
# 10 948 łóżek w szpitalach
# 417 przedszkoli
# 262 szkoły podstawowe
# 187 gimnazjów
# 180 liceów
# 12 szkół wyższych państwowych
# 53 szkoły wyższe niepaństwowe
# 257 000 studentów ogółem
# 114 600 na studiach dziennych
# 32 teatry
# 30 kin i multipleksów
# 56 hoteli z 16 290 miejscami
# 860 wozów tramwajowych
# 1380 autobusów (MZA + ajenci)
# 110 wagonów metra
# 105 000 drzew, zieleń 24% obszaru
stan w czerwcu 2003 r.
|
© Regioset
Dzisiajsza Warszawa, stolica 38-milionowego kraju, inna niż przedwojenna, odbudowana na gruzach olbrzymich zniszczeń, tętni życiem i rozwija się na chwałę wszystkich Polaków. Na zdjęciu fragment śródmiejskiego "Manhatanu".
W czerwcu 2012 roku Warszawa była jednym z ośmiu miast (czterech polskoich i czterech ukraińskich) gospodarzy Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej. W meczu otwarcia tej dużej i prestiżowej imprezy sportowej na Stadionie Narodowym spotkały się drużyny Polski i Grecji (1:1). Warszawa dobrze przygotowała się na wizytę wielotysięcznej rzeszy gości. Zobaczyli i sami ocenili jak pięknie prezentuje się nasza stolica.
© Regioset
Zbudowany na Mistrzostwa UEFA EURO 2012 na prawym brzegu Wisły nowoczesny Stadion Narodowy mogący pomieścić 58 tys. widzów.
W Warszawie powstaje Muzeum Historii Żydów Polskich, zlokalizowane obok pomnika Bohaterów Getta, na terenie zamkniętej w czasie niemieckiej okupacji dzielnicy żydowskiej. Tam ginęli z głodu i byli mordowani na miejscu lub wywożeni masowo do niemieckich obozów zagłady Żydzi, obywatele polscy. Taki sam los spotykał w latach 1939-1945 Żydów w tysiącach innych miejsc naszego kraju. Muzeum będzie upamiętniać wielowiekowe dzieje Żydów, mieszkańców Rzeczpospolitej, a nie tylko czas holocaustu; ma rozpocząć działalność ekspozycyjną i edukacyjną na jesieni 2013 r. Autorami oryginalnego projektu siedziby tej dużej placówki muzealnej są fińscy architekci z pracowni Lahdelma & Mahlamäki Oy, Helsinki.
© Regioset
19 kwietnia 2013 r. w 70 rocznicę wybuchu Powstania w Getcie warszawskim budynek Muzeum udostępniono zwiedzającym. W Muzeum odbyła się też część uroczystości rocznicowych.
|
|
|
|
Kalendarium
IX w.
- pierwsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszej Warszawy (gród na Starym Bródnie).
1262- pierwsze zapisy dotyczące osady na lewym brzegu Wisły (gród Jazdów).
ok. 1281
- na terenie obecnego Mariensztatu powstała osada Warszowa.
ok. 1300
- lokacja miasta (Warszowy) na prawie magdeburskim (chełmińskim).
ok. 1370
- na pieczęci Starej Warszawy występuje fantastyczna postać z głową ludzką i tułowiem przechodzącym w kadłub ptaka z mieczem i tarczą w rękach, później (XV-XVII w.) przyjmująca postać syreny (pół kobiety - pół ryby).
1408
- lokacja drugiego miasta tzw. Nowej Warszawy, położonego na północ od Starego Miasta.
1413
- Warszawa została stolicą Mazowsza i siedzibą dworu książąt Mazowieckich.
1431
- ogromny pożar zniszczył miasto; rada miejska wydała zakaz wznoszenia budynków drewnianych.
1526
- Mazowsze wraz z Warszawą zostało przyłączone do Królestwa Polskiego.
1569
- Warszawa została miejscem obrad sejmów walnych Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego.
1573
- Warszawa została miejscem elekcji królów polskich.
5 IV 1573
- otwarcie pierwszej stałej przeprawy przez Wisłę - mostu Zygmunta Augusta na linii dzisiejszej staromiejskiej ulicy Mostowej. w 1603 r. most został zniszczony podczas spływu kry.
1596
- król Zygmunt III Waza zdecydował o przeniesieniu swojej siedziby z Krakowa do Warszawy.
1598-1619
- gruntowna przebudowa Zamku (m.in. nadanie kształtu pięciokąta, budowa wieży zegarowej).
1611
- król Zygmunt III Waza zamieszkał na stałe w Zamku w Warszawie.
1644
- na placu przed Zamkiem na polecenie króla Władysława IV ustawiono 22-metrową kolumnę króla Zygmunta III Wazy.
1643-1645
- powstał główny korpus pałacu Koniecpolskich - obecnie siedziba Prezydenta Rzeczpospolitej.
1648
- położona na prawy brzegu Wisły Praga otrzymała prawa miejskie.
8 XI 1655
- po oblężeniu, licznych szturmach i podpaleniach miasto zostało zajęte przez wojska szwedzkie; zniszczenia oceniono wówczas na 65% substancji miasta.
1677
- król Jan III Sobieski rozpoczął budowę rezydencji podmiejskiej w Wilanowie.
Ostatnia wolna elekcja. Podstołeczna wieś Wola, rok 1764, wybór króla Stanisława Poniatowskiego. Na fragmencie obrazu pędzla Bernardo Bellotto widać szopę senatorską oraz koła rycerskie z chorągwiami województw. (Muzeum Narodowe w Warszawie)
1683
- marszałek Herakliusz Lubomirski rozpoczął budowę pawilonu ogrodowego Łazienki.
1740
- powołano Komisję Brukową pod przewodem marszałka Franciszka Bielińskiego. Pierwsze bruki w mieście.
3 VIII 1748
- otwarto pierwszy publiczny teatr Operalnia w Ogrodzie Saskim. Od 19 XI 1765 r. działał tam pierwszy w Polsce teatr zawodowy.
1754
- rozpoczęto oświetlanie miasta lampami olejowymi.
1764
- właścicielem Łazienek został Stanisław August Poniatowski, wybrany królem Polski i wielkim księciem litewskim. Król dokonał gruntownej przebudowy ogrodu i pawilonu Łazienkowskiego.
1775
- otwarcie pływającego mostu Ponińskiego na linii dzisiejszej ulicy Bednarskiej, spalony w 1794 r. na rozkaz ostatniego naczelnika Powstania Kościuszkowskiego po zajęciu Pragi przez Rosjan.
1784
- wprowadzono numerację posesji - Zamek Królewski otrzymał nr 1.
1791
- w sali senatorskiej Zamku Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję, zwaną później Konstytucją 3 Maja.
Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 r. Obraz Kazimierza Wojniakowskiego z 1806 r. (Muzeum Narodowe w Warszawie)
1791-1793
- przyłączono prawobrzeżną Pragę do Warszawy.
1794
- wybuchło powstanie Kościuszkowskie; w Warszawie kilkumiesięczne walki.
1816
- car Aleksander I powołał Królewski Uniwersytet Warszawski z połączenia Szkoły Prawa i Administracji oraz Szkoły Lekarskiej.
29 XI 1830
- atakiem na Belweder, a następnie Arsenał, oficerowie polscy wsparci przez mieszkańców Warszawy wywołali Powstanie Listopadowe.
1832
- rosyjscy zaborcy rozpoczęli budowę Cytadeli - potężnej twierdzy wokół koszar Aleksandrowskich na Żoliborzu.
24 II 1833
- otwarto Teatr Wielki, zbudowany na Marywilu (obecnie Plac Teatralny) wg projektu Antoniego Corazziego.
1840-1848
- budowano warszawsko-wiedeńską kolej żelazną. Pierwszy odcinek do Grodziska Mazowieckiego otworzono 14 XI 1845 r.
1851-1853
- w rejonie ulicy Wiejskiej zbudowano gmach Instytutu Szlacheckiego, później Instytutu Maryjskiego; po przebudowie od 1919 r. siedziba Sejmu.
1851-1855
- powstał system wodociągów miejskich wg projektu Henryka Marconiego.
26 XII 1856
- uruchomiono Gazownię warszawską przy ul. Ludnej. w dniu inauguracji zapalono pierwsze 92 latarnie gazowe na trasie od Gazowni do Placu Zamkowego.
1864
- otwaro pierwszy most żelazny na kamiennych podporach wg projektu inżyniera Stanisława Kierbedzia (obecnie jest tam most Śląsko-Dąbrowski).
Nabrzeże Wisły w pobliżu mostu Kierbedzia. Obraz Aleksandra Gierymskiego Piaskarze z 1877 r. (Muzeum Narodowe w Warszawie)
1866
- uruchomiono pierwszą linię tramwaju konnego.
1875
- otwarto most kolejowo-drogowy pod Cytadelą (obecnie jest tam most Gdański).
1881
- prezydent miasta generał Sokrates Starynkiewicz rozpoczął budowę systemu wodociągów i kanalizacji wg projektu Williama Lindley'a.
1881
- w mieście zaczęły działać telefony.
1885
- rozpoczęto instalowanie ogrzewania wodnego.
1898-1901
- zbudowano pierwsze cztery gmachy Politechniki Warszawskiej.
1900
- Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych wprowadziło się do nowego gmachu przy pl. Małachowskiego.
1908
- rozpoczęto elektryfikację sieci tramwajowej.
1910
- na Polu Mokotowskim powstało lotnisko, najpierw sportowe, potem wojskowe i cywilne.
1913
- otwarto Trzeci Most przez Wisłę (obecnie most Poniatowskiego).
1 VIII 1915
- wojska rosyjskie opuściły Warszawę, władzę przejęły wojska niemieckie.
© Regioset
Jednego dnia (15 XI 1915) - trzy lata przed odzyskaniem niepodległości przez Rzeczpospolitą - zainaugurowały działalność jako polskie uczelnie: Uniwersytet Warszawski (następca Szkoły Głównej) i Politechnika Warszawska. Na zdjęciu Gmachu Rektoratu UW dzisiaj
© Regioset
Gmach Główny Politechniki wzniesiony za pieniądze ze społecznej zbiórki wg projektu Stefana Szyllera na terenach podarowanych przez miasto. Uczelnia rozpoczęła działalność w 1901 r. jako Warszawski Instytut Politechniczny im. cara Mikołaja II; od 15 XI 1915 r. jest to polska Politechnika Warszawska. Na zdjęciu Gmach Główny PW dzisiaj
8 XI 1918
- Warszawę opuścił niemiecki generał-gubernator Hans von Beseler.
10 XI 1918
- do Warszawy przybył Józef Piłsudski więziony od lipca 1917 r. przez Niemców w twierdzy magdeburskiej.
18 XI 1918
- Warszawa stolicą niepodległej II Rzeczpospolitej.
14-15 VIII 1920
- odparto atak wojsk bolszewickich na Warszawę (Bitwa Warszawska).
1 II 1922
- powstała Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa (WSM Żoliborz i WSM Rakowiec).
1 II 1925
- uruchomiono pierwszą próbną stację radiową przy ul. Narbutta.
1925
- liczba mieszkańców Warszawy przekroczyła 1 milion.
1925-1929
- przebudowa Instytutu Maryjskiego na siedzibę Sejmu i Senatu oraz budowa sali obrad Sejmu wg projektu arch. Kazimierza Skórewicza.
1927
- pierwsze próby budowy metra w Warszawie.
1927
- uruchomiono Elektryczną Kolej Dojazdową (EKD) - obecnie WKD, na trasie Warszawa-Grodzisk Mazowiecki.
1927-1934
- na terenie folwarku Okęcie wybudowano lotnisko i pasażerski port lotniczy.
11 III 1928
- otwarto warszawski Ogród Zoologiczny.
1927-1934
- zbudowano gmachy Muzeum Narodowego wg projektu arch. Tadeusza Tołwińskiego.
1928-1935
- po zbudowaniu tunelu pod Alejami Jerozolimskimi oraz mostu średnicowego nastąpiło połączenie kolejowe dworców: Głównego i Wschodniego.
1936
- otwarto pierwszy zelektryfikowany odcinek kolejowej linii średnicowej z Pruszkowa do Otwocka.
- na Rynku Starego Miasta powstało Muzeum Dawnej Warszawy.
5 X 1938
- Eksperymentalna Stacja Telewizyjna przy pl. Napoleona (obecnie Powstańców Warszawy) rozpoczęła nadawanie próbnych programów TV.
1 IX 1939
- wybuch II Wojny Światowej i pierwsze naloty niemieckie na Warszawę.
28 IX 1939
- kapitulacja Warszawy pod naporem nawałnicy hitlerowskich Niemiec.
9 XI 1939
- Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski nadał Warszawie order Virtuti Militari w uznaniu wybitnych czynów wojennych w obronie przeciw najazdowi niemieckiemu.
26 XI 1940
- niemiecki okupant utworzył dzielnicę żydowską; w getcie warszawskim na obszarze ok. 2 km2 stłoczono ponad 400 tys. osób.
1940
- "Warschau, die neue Deutsche Stadt"- niemieccy urbaniści przygotowali tzw. "plan Pabsta"- Warszawy małego prowincjonalnego miasta III Rzeszy.
19 IV 1943
- w getcie warszawskim wybuchło Powstanie, pełen determinacji zryw żydowskich podziemnych formacji zbrojnych w końcowej fazie fizycznej likwidacji przez Niemców kilkuset tysięcy stłoczonych w granicach getta Żydów, obywateli polskich, mieszkańców Warszawy.
1 VIII 1944
- wybuchło Powstanie Warszawskie. Do praskiego brzegu Wisły zbliżała się już Armia Czerwona i związane z nią Wojsko Polskie. Powstańcy z wielkim bohaterstwem walczyli z niemieckim okupantem przez 62 dni. Siły Armii Krajowej ok. 50 tys. żołnierzy, z innych organizacji polskich 2,5 tys., garnizon niemiecki 20 tys. żołnierzy i policjantów, ponadto silne oddziały udające się na front. Zasadnicza różnica między stronami to uzbrojenie, nieporównywalnie skromne u Powstańsców.
2 X 1944
- podpisano kapitulację oddziałów powstańczych. Ostatni bastion fragment Śródmieścia.
17 i 1945
- do lewobrzeżnej Warszawy wkroczyły oddziały Armii Czerwonej i Wojska Polskiego. Zniszczone w 85% miasto zostało wyrwane z rąk okupanta niemieckiego.
1 II 1945
- rząd polski podjął uchwałę o odbudowie Warszawy jako stolicy Polski.
14 II 1945
- Krajowa Rada Narodowa powołała Biuro Odbudowy Stolicy (BOS), które opracowało projekt urbanistyczny nowej Warszawy i kierowało realizacją odbudowy.
1948-1951
- przebudowano do dzisiejszej postaci gmach Sejmu przy ulicy Wiejskiej.
1947-1949
- wybudowano Trasę W-Z z mostem Śląsko-Dąbrowskim, którego przęsła oparto na nadmurowanych ocalałych filarach wysadzonego w 1943 r. przez Niemców mostu Kierbedzia.
1951
- poszerzono granice administracyjne Warszawy. Powierzchnia miasta zwiększyła się ze 141 km2 do 446 km2.
1952-1955
- w centrum Warszawy budowniczowie z ZSRR wznieśli Pałac Kultury i Nauki (projekt Lwa Rudniewa). Najwyższy i największy budynek w mieście: wysokość 234 m, kubatura 817 tys. m3.
© Regioset
"Dar Narodów Związku Radzieckiego dla Warszawy". Początkowo nad frontowym wejściem umieszczone były dane patrona: "im. Józefa Stalina". Po kilku latach ten tekst najpierw zasłonięto, a później usunięto.
22 VII 1955
- oddano do użytku Stadion X-lecia, usytuowany po stronie praskiej, usypany z gruzów wywiezionych z obszaru zniszczonego wojną Śródmieścia.
3 III 1957
- otwarto nową rozgłośnię polskiego Radia przy al. Niepodległości.
22 VII 1959
- oddano do użytku most Gdański łączący dzielnice: Śródmieście i Praga Północ.
19 XI 1965
- uroczyste otwarcie odbudowanego gmachu Teatru Wielkiego.
18 VII 1969
- otwarto centrum Radiowo-Telewizyjne przy ul. Woronicza.
26 i 1971
- powołano Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego.
1971-1974
- zbudowano Trasę Łazienkowską z mostem łączącym dzielnice: Śródmieście z Pragą Południe.
1977-1981
- zbudowano most im. Grota-Roweckiego łączący dzielnice Bielany i Żoliborz z Białołęką i Pragą Północ.
1983
- Rząd podjął uchwałę o rozpoczęciu budowy pierwszej linii metra Kabaty-Młociny ? kierunek południe - północ.
1985
- otwarto most Syreny wzniesiony przez wojsko na czas remontu mostu Poniatowskiego (rozebrany w 2000 r.).
IV 1995
- uruchomiono fragment pierwszej linii metra - Kabaty-Politechnika, 11 stacji, trasa 14 km.
1998-2000
- zbudowano most Świętokrzyski łączący dzielnice Śródmieście i Praga Północ.
2000-2002
- zbudowano most Siekierkowski łączący dzielnice Mokotów i Wawer.
27 X 2002
- nowy ustrój Warszawy - stolica stała się jedną gminą z osiemnastoma dzielnicami; organem wykonawczym miasta na prawach powiatu został prezydent wybierany w wyborach bezpośrednich.
31 VII 2004
- po wielu latach starań, w przeddzień 60 rocznicy podjęcia przez żołnierzy Armii Krajowej bohaterskiej walki z niemieckim okupantem, prezydent Warszawy Lech Kaczyński dokonał uroczystego otwarcia Muzeum Powstania Warszawskiego.
© Regioset
Muzeum Powstania Warszawskiego - widok od strony dziedzińca
3 VII 2006
- uruchomiono ostatnią część budowanej w latach 2000-2006 "Oczyszczalni Ścieków Połusnie", która obsługuje dzielnice: Powiśle, Wilanów, Mokotów i Ursznw.
17 XII 2007
- po wyborze Polski i Ukrainy na organizatorów Mistrzost Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, zapadła decyzja o lokalizacji Stadionu Narodowego (przygotowywanego na Mistrzostwa) w niecce zbudowanego w połowie lat 50-tych Stadionu X-lecia.
30 i 2008
- zdecydowano o rozbudowie Oczyszczalni Ścieków "Czajka". Od 1991 r. przyjmuje ona ścieki z prawobrzeżnej części stolicy; po rozbudowie przyjmie także ścieki z części lewobrzeżnej miasta przez tunel pod Wisłą.
7 X 2008
- rozpoczęto budowę nowoczesnego Stadionu Narodowego z trybunami na 58 tys. miejsc.
© Regioset
Stacja "Centrum" I linii warszawskiego metra
25 X 2008
- budowa pierwszej linii metra dotarła do końcowej (siedemnastej) stacji Młociny. Linia Kabaty-Młociny liczy 23 km.
16 VIII 2010
- ruszyła budowa centralnego odcinka drugiej linii metra: od stacji C9 "Rondo ONZ" dalej pod Wisłą do stacji C15 "Dworzec Wileński" (długość tego odcinka 6 km). Cała II linia będzie miała 21 stacji (ok. 31 km) i połączy dzielnicę Bemowo (Mory) na krańcach zachodnich miasta z prawobrzeżną dzielnicą Targówek (Bródno). W dalszych planach jest budowa linii trzeciej po stronie praskiej - odnoga od stacji Stadion na południe do stacji Gocław.
17 X 2011
- na budowie terminalu pasażerskiego lotniska Warszawa-Modlin zawisła wiecha. Od czerwca 2012 t. będzie to port uzupełniający centralne lotnisko Warszawa-Okęcie im. Fryderyka Chopina.
24 III 2012
- oddano do użytku dziesiąty most na Wiśle - im. Marii Słodowskiej-Curie - na krańcach północnych miasta (łączy dzielnice Białołęka i Bielany). Warszawa ma osiem przepraw kołowych i dwie kolejowe.
30 III 2012
- łącznica kolejowa i stacja końcowa Warszawa Lotnisko Chopina pomyślnie przeszła próby dopuszczenia do ruchu. Pierwsze pociągi odjadą 1 czerwca 2012 r. Czas przejazdu do centrum miasta 20 min. Linia ta ma połączyć z centrum dwa stołeczne lotniska: Chopina i Modlin.
8 V 2012
- oddano do użytku węzeł autostradowy Konotopa, do którego doprowadzona będzie autostrada A2 od granicy z Niemcami do Warszawy.
6 VI 2012
- Warszawa uzyskała połączenie autostradowe z zachodnią Europą. Dwa dni przed mistrzostwami EURO 2012 na budowanym brakującym odcinku Stryków-Warszawa autostrady A2 dopuszczono ruch pojazdów.
15 VII 2012
- rozpoczął regularne przyjmowanie samolotów nowy pasażerski port lotniczy "Warszawa-Modlin", drugi obok lotniska Chopina port w stolicy, zbudowany kosztem ponad 450 mln zł w miejscu dawnego lotniska wojskowego. Pięć miesięcy później lotnisko zamknięto do odwołania, ze względu na wadliwie wykonaną drogę startową. Po naprawie - do końca wakacji 2013 r. - nie wznowiono przyjmowania samolotów.
|
|
|
This website uses cookies. More information
